Tổng quan về viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính là tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở các xoang mũi, dẫn đến nhiều triệu chứng khó chịu và làm suy giảm chất lượng cuộc sống. Khác với viêm xoang cấp tính, viêm xoang mãn tính kéo dài hơn 12 tuần mặc dù đã được điều trị đúng cách. Tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả.

Viêm xoang mãn tính là tình trạng viêm xoang kéo dài hơn 3 tháng không khỏi

Triệu chứng thường gặp của viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mạn tính thường có các triệu chứng kéo dài trên 12 tuần, bao gồm:

• Ngạt mũi: Đây là triệu chứng thường gặp nhất, có thể ngạt một hoặc cả hai bên mũi, gây khó thở bằng mũi.
• Chảy dịch mũi: Dịch mũi có thể trong, màu vàng hoặc xanh lá, đôi khi có mùi hôi.
• Đau nhức vùng mặt: Người bệnh thường cảm thấy đau nhức, ê ẩm ở vùng mặt, đặc biệt là quanh vùng xoang bị viêm.
• Giảm khứu giác: Viêm xoang mạn tính có thể ảnh hưởng đến khả năng ngửi của người bệnh.
• Các triệu chứng khác: Mệt mỏi, đau đầu, ho, chảy nước mũi sau cổ...

Viêm xoang mãn tính gây nghẹt mũi nặng ở người bệnh

Nguyên nhân gây viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mạn tính là tình trạng viêm nhiễm niêm mạc xoang kéo dài trên 12 tuần, thường do sự tương tác của nhiều yếu tố. Dưới đây là phân tích chi tiết về các nguyên nhân chính gây viêm xoang mạn tính:

Nhiễm trùng

• Vi khuẩn: Các chủng vi khuẩn thường gặp gây viêm xoang mạn tính bao gồm Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn), Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis... Chúng xâm nhập vào xoang qua đường máu hoặc đường niêm mạc mũi xoang, kích thích phản ứng viêm và gây ra các triệu chứng điển hình.
• Virus: Các loại virus như cúm, adenovirus, rhinovirus... có thể gây ra viêm xoang cấp tính. Nếu không được điều trị dứt điểm, viêm xoang cấp tính có thể tiến triển thành viêm xoang mãn tính.
• Nấm: Trong một số ít trường hợp, viêm xoang mạn tính do nấm Aspergillus fumigatus hoặc các loài nấm khác. Viêm xoang do nấm thường gặp ở những người có hệ miễn dịch suy yếu.

Dị ứng

• Cơ địa dị ứng là một yếu tố nguy cơ quan trọng trong viêm xoang mạn tính. Các tác nhân gây dị ứng như bụi mite, phấn hoa, lông động vật... kích thích niêm mạc xoang, gây phù nề và tăng tiết dịch nhầy. Dịch nhầy đặc quánh này gây tắc nghẽn lỗ thông xoang, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus hoặc nấm phát triển, dẫn đến viêm nhiễm mạn tính.

Các bệnh lý về cấu trúc mũi xoang

• Vách ngăn mũi lệch: Vách ngăn mũi lệch làm cản trở lưu thông dịch nhầy xoang, dẫn đến ứ đọng dịch và tăng nguy cơ viêm nhiễm.
• Polyp mũi: Polyp mũi là những khối u lành tính phát triển trên niêm mạc mũi xoang. Chúng cũng có thể gây tắc nghẽn lỗ thông xoang, dẫn đến tình trạng viêm xoang mạn tính.
• Những bất thường về cấu trúc xoang: Một số trường hợp xoang có cấu trúc bất thường bẩm sinh, chẳng hạn như xoang hẹp hoặc lỗ thông xoang nhỏ, cũng có thể làm giảm lưu thông dịch nhầy và tăng nguy cơ viêm xoang.

Các yếu tố khác

• Hệ miễn dịch yếu: Người mắc các bệnh lý suy giảm miễn dịch hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao bị viêm xoang mạn tính do giảm khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Hút thuốc lá: Khói thuốc lá kích thích niêm mạc mũi xoang, gây viêm và phù nề, đồng thời làm rối loạn chức năng của lông chuyển, cản trở việc loại bỏ dịch nhầy và các tác nhân gây bệnh.
• Bơi lội ở nguồn nước ô nhiễm: Vi khuẩn và các tác nhân gây bệnh có trong nước ô nhiễm có thể xâm nhập vào xoang qua đường mũi, gây viêm nhiễm.

Phòng ngừa viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính là một tình trạng viêm nhiễm kéo dài và tái phát nhiều lần trong các xoang mũi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc phòng ngừa viêm xoang mãn tính không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa viêm xoang mãn tính hiệu quả, được đề xuất bởi các chuyên gia y tế.

Giữ vệ sinh mũi

Việc giữ vệ sinh mũi đúng cách là một trong những biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa viêm xoang mãn tính. Thực hiện rửa mũi hàng ngày bằng dung dịch muối sinh lý giúp loại bỏ vi khuẩn, bụi bẩn và các tác nhân gây dị ứng. Điều này giúp duy trì niêm mạc mũi sạch sẽ và ngăn ngừa tắc nghẽn xoang.

• Chuẩn bị dung dịch muối sinh lý (0,9% NaCl) hoặc tự pha dung dịch bằng cách hòa tan 1 thìa cà phê muối vào 1 lít nước đun sôi để nguội.
• Sử dụng bình xịt mũi hoặc ống tiêm (không có kim) để đưa dung dịch vào mũi.
• Nghiêng đầu sang một bên và nhẹ nhàng bơm dung dịch vào mũi, để nước chảy ra từ lỗ mũi bên kia.

Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng

Dị ứng là một nguyên nhân phổ biến gây viêm xoang mãn tính. Việc tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng có thể giúp giảm nguy cơ viêm xoang. Các tác nhân thường gặp bao gồm phấn hoa, bụi, lông thú cưng và nấm mốc.

• Giữ môi trường sống sạch sẽ: Thường xuyên lau dọn nhà cửa, hút bụi, và sử dụng máy lọc không khí để loại bỏ các hạt bụi và phấn hoa.
• Hạn chế nuôi thú cưng trong nhà: Nếu không thể tránh nuôi thú cưng, hãy hạn chế để chúng tiếp xúc với giường ngủ và các khu vực sinh hoạt chung.
• Sử dụng bộ lọc HEPA: Bộ lọc HEPA có khả năng loại bỏ các hạt nhỏ trong không khí, giúp giảm dị ứng.

Duy trì lối sống lành mạnh

Một lối sống lành mạnh không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn hỗ trợ phòng ngừa viêm xoang mãn tính. Duy trì một chế độ ăn uống cân đối, tập thể dục thường xuyên và đảm bảo giấc ngủ đủ giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

• Chế độ ăn uống cân đối: Bổ sung đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây, và thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, hạt lanh.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần giúp tăng cường tuần hoàn máu và hệ miễn dịch.
• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo giấc ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể có thời gian phục hồi và tái tạo.

Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá và ô nhiễm không khí

Khói thuốc lá và ô nhiễm không khí là những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây viêm xoang mãn tính. Các chất hóa học và hạt bụi trong khói thuốc và không khí ô nhiễm có thể gây kích ứng niêm mạc mũi và xoang, dẫn đến viêm nhiễm.

• Không hút thuốc lá: Hãy từ bỏ thói quen hút thuốc và tránh xa môi trường có khói thuốc.
• Tránh khu vực ô nhiễm: Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, đeo khẩu trang khi ra ngoài vào những ngày có chất lượng không khí kém.
• Sử dụng máy lọc không khí: Đặt máy lọc không khí trong nhà để loại bỏ các chất gây ô nhiễm và giữ cho không khí trong lành.

Người bệnh không nên hút thuốc lá

Theo dõi & điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan

Các bệnh lý liên quan như viêm mũi dị ứng, viêm họng, và cảm lạnh có thể dẫn đến viêm xoang mãn tính nếu không được điều trị kịp thời. Việc theo dõi và điều trị sớm các bệnh lý này giúp ngăn ngừa viêm xoang phát triển và tái phát.

Biện pháp theo dõi và điều trị bệnh lý liên quan:

• Thăm khám định kỳ: Thường xuyên đi khám bác sĩ để kiểm tra và điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan.
• Dùng thuốc đúng chỉ định: Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt là các thuốc chống viêm và kháng sinh.

Phương pháp điều trị viêm xoang mãn tính

Việc lựa chọn phương pháp điều trị viêm xoang mạn tính phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

• Mức độ nghiêm trọng của bệnh: Các trường hợp viêm xoang nhẹ đến trung bình thường được điều trị ngoại trú bằng thuốc. Trường hợp viêm xoang nặng, tái phát nhiều lần, hoặc có biến chứng có thể cần điều trị nội trú và can thiệp ngoại khoa.
• Nguyên nhân gây bệnh: Viêm xoang do vi khuẩn thường được điều trị bằng kháng sinh. Viêm xoang do nấm cần sử dụng thuốc kháng nấm đặc hiệu. Viêm xoang do dị ứng cần kết hợp thuốc kháng histamine và corticosteroid.
• Tình trạng sức khỏe tổng thể: Bệnh lý nền của người bệnh cũng ảnh hưởng đến việc lựa chọn thuốc và phương pháp điều trị.

Điều trị bằng thuốc

Mục tiêu chính của điều trị bằng thuốc là giảm viêm, phù nề niêm mạc xoang, dẫn lưu dịch tiết, cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm: 

• Thuốc kháng sinh: Được kê đơn khi viêm xoang do nhiễm vi khuẩn. Việc lựa chọn kháng sinh phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh và cần được bác sĩ kê đơn dựa trên kết quả xét nghiệm dịch tiết xoang hoặc nuôi cấy vi khuẩn. Thời gian điều trị kháng sinh thường kéo dài 1-2 tuần, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Corticosteroid dạng xịt mũi: Giúp giảm viêm và phù nề niêm mạc xoang, cải thiện tình trạng nghẹt mũi, chảy nước mũi. Corticosteroid dạng xịt mũi được sử dụng hàng ngày trong vài tuần, sau đó có thể giảm liều dần theo hướng dẫn của bác sĩ. Cần lưu ý sử dụng corticosteroid xịt mũi đúng cách để tránh tác dụng phụ.
• Thuốc decongestant: Giúp thông mũi, giảm nghẹt mũi bằng cách co mạch máu niêm mạc mũi. Thuốc decongestant dạng uống không nên dùng quá 5 ngày liên tục do nguy cơ gây nhờn thuốc và làm nặng thêm tình trạng nghẹt mũi. Thuốc decongestant dạng xịt mũi cũng không nên dùng quá 3 ngày liên tục vì có thể gây viêm mũi do thuốc (rhinitis medicamentosa).
• Thuốc giảm đau: Giảm đau nhức vùng mặt do viêm xoang gây ra. Acetaminophen hoặc ibuprofen thường được lựa chọn để giảm đau hạ sốt. Thuốc giảm đau nhóm NSAIDs không nên sử dụng lâu dài ở người có bệnh lý về dạ dày hoặc rối loạn đông máu.
• Thuốc chống histamin: Chỉ định trong trường hợp viêm xoang do dị ứng. Thuốc chống histamin giúp giảm các triệu chứng dị ứng như chảy nước mũi, ngứa mũi, hắt hơi.
• Thuốc chống nấm: Được sử dụng trong trường hợp viêm xoang do nấm. Điều trị viêm xoang do nấm thường kéo dài, có thể cần đến vài tháng.

Các loại thuốc Tây y kiểm soát triệu chứng hiệu quả

Phương pháp không dùng thuốc

Bên cạnh điều trị bằng thuốc, các phương pháp không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện triệu chứng và hỗ trợ điều trị viêm xoang mạn tính. Các phương pháp này bao gồm:

• Rửa xoang bằng nước muối sinh lý: Giúp làm loãng dịch nhầy, loại bỏ dịch tiết ứ đọng trong xoang, thông thoáng xoang mũi. Người bệnh có thể sử dụng bình xịt hoặc dụng cụ rửa xoang chuyên dụng với nước muối sinh lý ấm (0.9%) để thực hiện việc này. Nên thực hiện rửa xoang 2-3 lần/ngày, đặc biệt là trước khi đi ngủ.
• Chườm ấm: Chườm ấm vùng mặt bằng khăn ấm hoặc túi chườm có thể giúp giảm đau nhức, cải thiện lưu thông máu, hỗ trợ dẫn lưu dịch tiết.
• Xông hơi: Xông hơi với nước muối ấm hoặc tinh dầu (bạc hà, khuynh diệp) có thể giúp làm loãng dịch nhầy, giảm nghẹt mũi. Cần lưu ý pha loãng tinh dầu với nước ấm trước khi xông để tránh kích ứng niêm mạc mũi xoang.
• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ: Tránh tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng, bỏ hút thuốc lá, giữ ấm cơ thể, điều trị dứt điểm các bệnh về đường hô hấp trên... là những biện pháp quan trọng giúp ngăn ngừa tái phát viêm xoang mạn tính.

Xông hơi giúp giảm nghẹt mũi nhanh chóng

Phẫu thuật nội soi xoang mũi

Phẫu thuật nội soi xoang mũi là phương pháp điều trị hiệu quả cho các trường hợp viêm xoang mạn tính nặng, tái phát nhiều lần, hoặc có biến chứng. Phẫu thuật được thực hiện bằng cách sử dụng ống nội soi để mở rộng lỗ thông xoang, giúp dẫn lưu dịch tiết tốt hơn, cải thiện thông khí xoang và ngăn ngừa biến chứng.

Chỉ định phẫu thuật nội soi xoang mũi

• Viêm xoang mạn tính nặng, không đáp ứng với điều trị bằng thuốc và các phương pháp khác.
• Viêm xoang mạn tính tái phát nhiều lần, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Viêm xoang mạn tính có biến chứng như: áp xe xoang, viêm họng hạt, viêm tai giữa, viêm màng não...
• Polyp mũi kích thước lớn, gây tắc nghẽn xoang.
• Vách ngăn mũi lệch gây cản trở lưu thông khí xoang.

Ưu điểm của phẫu thuật nội soi xoang mũi

• Ít xâm lấn, ít chảy máu, ít đau đớn.
• Thời gian phẫu thuật ngắn, thường chỉ 30-60 phút.
• Hồi phục nhanh, bệnh nhân có thể về nhà ngay trong ngày hoặc ngày hôm sau.
• Hiệu quả cao, tỷ lệ thành công đáng kể.
• Ít biến chứng.

Quy trình thực hiện phẫu thuật nội soi xoang mũi

• Bệnh nhân sẽ được tiến hành gây tê tại chỗ hoặc gây mê toàn thân.
• Bác sĩ đưa ống nội soi vào mũi, quan sát trực tiếp cấu trúc bên trong xoang.
• Sử dụng các dụng cụ chuyên dụng để mở rộng lỗ thông xoang, loại bỏ polyp mũi, chỉnh vách ngăn mũi lệch (nếu có).
• Rửa sạch xoang bằng dung dịch nước muối sinh lý.
• Đặt stent (ống thông nhỏ) vào xoang để dẫn lưu dịch tiết (trong một số trường hợp).

Chăm sóc sau phẫu thuật nội soi xoang mũi

• Dùng thuốc giảm đau theo hướng dẫn của bác sĩ. 
• Rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý từ 2-3 lần mỗi ngày.
• Tránh hỉ mũi mạnh trong 1-2 tuần đầu sau phẫu thuật.

Người bệnh được can thiệp ngoại khoa nếu dùng thuốc không hiệu quả

Lưu ý:

Phẫu thuật nội soi xoang mũi là một thủ thuật y tế, cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa có tay nghề cao. Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ trước, trong và sau phẫu thuật để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

Viêm xoang mãn tính là một tình trạng bệnh lý phức tạp, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị sẽ giúp người bệnh kiểm soát bệnh hiệu quả hơn. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng viêm xoang kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.