Gan nhiễm mỡ, một tình trạng ngày càng phổ biến, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có thể dẫn đến tình trạng viêm, suy gan nếu không được kiểm soát kịp thời. Vậy, làm thế nào để chúng ta biết được gan của mình có thật sự khỏe mạnh. Câu trả lời nằm ở những chỉ số gan nhiễm mỡ trong xét nghiệm máu.

Các chỉ số gan nhiễm mỡ quan cần lưu ý

Việc đánh giá tình trạng gan nhiễm mỡ không chỉ đơn giản dựa trên một chỉ số duy nhất. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ xem xét một loạt các marker sinh học (dấu ấn sinh học) để có cái nhìn toàn diện và chính xác nhất về sức khỏe của lá gan. 

Dưới đây là những chỉ số được xem là quan trọng nhất trong việc chẩn đoán và theo dõi gan nhiễm mỡ:

Các Enzyme gan

• ALT (Alanine aminotransferase): Đây là một enzyme chủ yếu được tìm thấy trong tế bào gan. Khi gan bị tổn thương, ALT sẽ rò rỉ vào máu, dẫn đến sự gia tăng nồng độ ALT trong xét nghiệm máu. Tuy nhiên, ALT không đặc hiệu cho gan nhiễm mỡ và cũng có thể tăng trong các bệnh lý gan khác như viêm gan do virus.
• AST (Aspartate aminotransferase): AST còn có mặt ở các mô tim và cơ. Do đó, việc tăng AST không nhất thiết là dấu hiệu của gan nhiễm mỡ mà cần được xem xét kết hợp với các chỉ số khác.
• GGT (Gamma-glutamyl transferase): GGT là một enzyme liên quan đến quá trình chuyển hóa glutathione trong gan. Nồng độ GGT tăng cao thường gặp ở những người uống nhiều rượu bia, mắc bệnh gan mạn tính hoặc tắc nghẽn đường mật.
• ALP (Alkaline phosphatase): Mặc dù không phải là enzyme gan đặc hiệu, ALP cũng có thể tăng trong một số trường hợp gan nhiễm mỡ, đặc biệt là khi có tổn thương đường mật.

Các chỉ số mỡ máu

• Triglyceride: Đây là một loại mỡ trong máu. Nồng độ triglyceride cao có liên quan mật thiết đến gan nhiễm mỡ và các bệnh lý tim mạch. Triglyceride thường được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của gan nhiễm mỡ và theo dõi hiệu quả điều trị.
• Cholesterol: Mặc dù không trực tiếp liên quan đến gan nhiễm mỡ, nhưng nồng độ cholesterol cao, đặc biệt là cholesterol LDL (cholesterol xấu), có thể là một yếu tố nguy cơ góp phần vào sự phát triển của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Các chỉ số khác

• Bilirubin: Đây là sản phẩm phân hủy của hemoglobin. Nồng độ bilirubin tăng cao có thể cho thấy sự tổn thương gan hoặc tắc nghẽn đường mật, nhưng thường không đặc hiệu cho gan nhiễm mỡ.
• Albumin: Là một protein quan trọng do gan sản xuất. Giảm albumin có thể là dấu hiệu của suy giảm chức năng gan, tuy nhiên, thường không xảy ra ở giai đoạn sớm của gan nhiễm mỡ.

Lưu ý: Không có một chỉ số duy nhất nào có thể chẩn đoán chính xác gan nhiễm mỡ. Thay vào đó, bác sĩ sẽ đánh giá kết hợp các chỉ số trên, cùng với các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, tiểu đường, và tiền sử gia đình, để đưa ra chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Ý nghĩa của các chỉ số gan nhiễm mỡ

Việc giải mã các chỉ số gan nhiễm mỡ trong xét nghiệm máu không chỉ giúp bác sĩ xác định tình trạng gan hiện tại mà còn đưa ra dự đoán về nguy cơ tiến triển của bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là ý nghĩa chi tiết của từng chỉ số:

• Alanine aminotransferase (ALT): ALT là một enzym nội bào chủ yếu tập trung ở gan. Khi tế bào gan bị tổn thương do viêm hoặc hoại tử, ALT sẽ được giải phóng vào máu, dẫn đến tăng nồng độ ALT trong xét nghiệm. Mức độ tăng ALT thường tương quan với mức độ tổn thương gan. Tuy nhiên, ALT không đặc hiệu cho riêng bệnh gan, nó cũng có thể tăng trong một số bệnh lý khác như bệnh cơ, bệnh tuyến giáp,…
• Aspartate aminotransferase (AST): Tương tự ALT, AST cũng là enzym nội bào có ở gan và nhiều cơ quan khác như tim, cơ xương, thận,… Do đó, tăng AST có thể gặp trong nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, nếu tỉ số AST/ALT > 2, thường gợi ý tình trạng tổn thương gan nặng hoặc bệnh gan mạn tính đã tiến triển đến xơ gan.

• Gamma-glutamyl transferase (GGT): GGT là enzym có nhiều ở gan và đường mật. Tăng GGT thường gặp trong các bệnh lý gan mật như viêm gan, tắc mật, gan nhiễm mỡ do rượu,… GGT cũng có thể tăng trong một số bệnh lý khác như nhồi máu cơ tim, cường giáp,…
• Triglyceride: Triglyceride là một loại mỡ máu, có liên quan chặt chẽ với gan nhiễm mỡ. Nồng độ triglyceride tăng cao là một trong những dấu hiệu quan trọng của gan nhiễm mỡ. Ngoài ra, triglyceride cao cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim,…
• Các chỉ số khác: Ngoài các chỉ số trên, còn có một số chỉ số khác cũng có thể hỗ trợ chẩn đoán gan nhiễm mỡ như cholesterol toàn phần, HDL-cholesterol, LDL-cholesterol, albumin,… Tuy nhiên, những chỉ số này không đặc hiệu cho riêng gan nhiễm mỡ.

Mức độ an toàn của các chỉ số gan nhiễm mỡ

Xác định ngưỡng an toàn của các chỉ số gan nhiễm mỡ không chỉ đơn giản là một con số cụ thể mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, tình trạng sức khỏe tổng quát và các bệnh lý đi kèm. Tuy nhiên, để đánh giá sơ bộ, có thể tham khảo các khoảng giá trị sau:

ALT (Alanine aminotransferase)

• Nam giới: Dưới 41 U/L
• Nữ giới: Dưới 31 U/L
• Mức tăng nhẹ (1.5-5 lần giới hạn trên) có thể gợi ý gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) hoặc viêm gan siêu vi. Mức tăng cao hơn (trên 5 lần giới hạn trên) thường gặp trong các trường hợp viêm gan cấp tính hoặc tổn thương gan do thuốc.

AST (Aspartate aminotransferase)

• Nam giới: Dưới 40 U/L
• Nữ giới: Dưới 32 U/L
• Tỷ lệ AST/ALT dưới 1 thường liên quan đến NAFLD, trong khi tỷ lệ AST/ALT trên 2 gợi ý tổn thương gan do rượu.

GGT (Gamma-glutamyl transferase)

• Nam giới: Dưới 55 U/L
• Nữ giới: Dưới 38 U/L
• Mức tăng GGT có thể chỉ ra tổn thương gan do rượu, NAFLD, ứ mật trong gan, hoặc sử dụng một số loại thuốc.

Triglyceride

• Mục tiêu: Dưới 150 mg/dL
• Nguy cơ cao: 150-199 mg/dL
• Rất cao: 200-499 mg/dL
• Mức triglyceride cao không chỉ liên quan đến gan nhiễm mỡ mà còn là một yếu tố nguy cơ độc lập của các bệnh lý tim mạch.

Lưu ý: Các chỉ số trên chỉ mang tính chất tham khảo. Việc chẩn đoán gan nhiễm mỡ cần dựa trên tổng hợp nhiều yếu tố, bao gồm cả các triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh, và kết quả siêu âm gan.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Việc thăm khám bác sĩ kịp thời đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị gan nhiễm mỡ. Dưới đây là những trường hợp bạn nên tìm đến sự tư vấn của chuyên gia:

• Các chỉ số xét nghiệm bất thường: Nếu kết quả xét nghiệm máu cho thấy các chỉ số ALT, AST, GGT hoặc triglyceride nằm ngoài khoảng tham chiếu bình thường, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức.
• Xuất hiện triệu chứng: Gan nhiễm mỡ thường không gây ra triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nếu bạn gặp phải những biểu hiện như mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, vàng da, vàng mắt, chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân, hãy đi khám để được chẩn đoán chính xác.
• Các yếu tố nguy cơ: Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc gan nhiễm mỡ như béo phì, tiểu đường, rối loạn lipid máu, huyết áp cao, hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh gan, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ là cần thiết.
• Theo dõi diễn tiến bệnh: Nếu bạn đã được chẩn đoán gan nhiễm mỡ, việc tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ là rất quan trọng để theo dõi diễn tiến bệnh, đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết.

Trong trường hợp nghi ngờ gan nhiễm mỡ, bác sĩ có thể chỉ định bạn đến khám chuyên khoa gan mật. Tại đây, bạn sẽ được thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu hơn như siêu âm gan, Fibroscan (đo độ đàn hồi gan), sinh thiết gan (nếu cần thiết) để đánh giá mức độ tổn thương gan và loại trừ các bệnh lý gan khác.

Hiểu rõ về các chỉ số gan nhiễm mỡ không chỉ giúp bạn chủ động theo dõi sức khỏe lá gan mà còn có thể phát hiện sớm những bất thường để có biện pháp can thiệp kịp thời. Hãy nhớ rằng, phòng bệnh hơn chữa bệnh. Một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân đối và hạn chế rượu bia là những “tấm khiên” vững chắc bảo vệ lá gan của bạn.