Gan nhiễm mỡ độ 2 là tình trạng bệnh lý gan mạn tính gia tăng đáng kể trong những năm gần đây. Ở giai đoạn này, sự tích tụ mỡ trong gan đã vượt quá mức báo động, tiềm ẩn nhiều nguy cơ nhưng vẫn có khả năng hồi phục. Hãy cùng đi sâu tìm hiểu về gan nhiễm mỡ độ 2 để chủ động bảo vệ sức khỏe lá gan quý giá của bạn.

Gan nhiễm mỡ độ 2 là gì?

Gan nhiễm mỡ độ 2 là một tình trạng bệnh lý trong đó lượng mỡ tích tụ trong tế bào gan chiếm từ 10% đến 20% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn thứ hai trong tiến trình của bệnh gan nhiễm mỡ và có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan nếu không được điều trị kịp thời.

Cơ chế bệnh sinh

Gan nhiễm mỡ độ 2 phát triển khi có sự mất cân bằng giữa quá trình tổng hợp và bài tiết lipid trong gan. Các yếu tố góp phần bao gồm:

• Quá trình lipogenesis nội sinh tăng: Do tác động của insulin và carbohydrate, dẫn đến sản xuất triglyceride trong gan.
• Sự suy giảm quá trình oxi hóa acid béo trong ty thể: Gây tích tụ lipid trong tế bào gan.
• Quá trình xuất tiết lipoprotein giảm: Làm tăng tích tụ mỡ trong gan.

Nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ độ 2

Gan nhiễm mỡ độ 2 là tình trạng tích tụ mỡ trong gan ở mức độ trung bình, có thể dẫn đến viêm gan và các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Nguyên nhân gây ra tình trạng này rất đa dạng và thường là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố lối sống, bệnh lý nền và yếu tố di truyền. Dưới đây là phân tích chi tiết về các nguyên nhân chính dẫn đến gan nhiễm mỡ độ 2.

Thừa cân, béo phì

Đây được xem là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra gan nhiễm mỡ độ 2. Khi cơ thể thừa cân hoặc béo phì, lượng axit béo tự do (FFA) tăng cao trong máu. Gan là cơ quan chính tham gia vào quá trình chuyển hóa FFA, tuy nhiên nếu lượng FFA quá lớn sẽ vượt quá khả năng xử lý của gan. Điều này dẫn đến tình trạng tích tụ FFA trong tế bào gan (gan bào), gây ra “nghiện mỡ” (lipotoxicity) và làm tổn thương tế bào gan.

Mắc bệnh lý chuyển hóa

• Kháng insulin (tiền tiểu đường): Trong tình trạng kháng insulin, tế bào trở nên kém nhạy cảm với tác dụng của insulin – hormon do tuyến tụy sản xuất, dẫn đến tình trạng đường huyết tăng cao. Gan phải tăng cường sản xuất glucose (đường huyết) để đáp ứng nhu cầu năng lượng của cơ thể, đồng thời chuyển hóa một lượng lớn glucose thành mỡ. Quá trình này góp phần làm tăng lượng mỡ tích tụ trong gan.
• Rối loạn lipid máu (mỡ máu cao): Mức cholesterol LDL (mỡ xấu) và triglyceride (mỡ trung tính) trong máu tăng cao có thể làm tăng nguy cơ lắng đọng mỡ trong gan. Ngược lại, HDL cholesterol (mỡ tốt) có tác dụng vận chuyển cholesterol dư thừa khỏi gan, do đó duy trì nồng độ HDL cholesterol trong máu ở mức khỏe mạnh cũng rất quan trọng.

Chế độ ăn uống không lành mạnh

• Thực phẩm chứa nhiều chất béo: Chất béo bão hòa và chất béo trans (thường xuất hiện trong đồ chiên, thức ăn nhanh và nội tạng động vật), mang lại lượng năng lượng lớn cho cơ thể. Tuy nhiên, nếu nạp quá nhiều chất béo, gan sẽ phải làm việc quá sức để xử lý và chuyển hóa chúng thành năng lượng hoặc dự trữ dưới dạng mỡ.
• Thực phẩm giàu đường và tinh bột: Khi tiêu thụ nhiều đường và tinh bột, chúng sẽ được chuyển hóa thành glucose trong máu. Nếu lượng đường vượt quá nhu cầu, gan sẽ chuyển hóa lượng đường dư thừa thành mỡ để dự trữ. Việc tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường, bánh ngọt, bánh mì trắng, cơm nát… sẽ làm tăng nguy cơ tích tụ mỡ trong gan.
• Thiếu hụt chất xơ: Chất xơ có vai trò quan trọng trong việc điều hòa đường huyết và cholesterol máu. Chế độ ăn nghèo chất xơ có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý chuyển hóa, từ đó gián tiếp thúc đẩy sự phát triển của gan nhiễm mỡ độ 2.

Các yếu tố khác

• Lối sống ít vận động: Ngồi nhiều, ít vận động khiến cơ thể đốt cháy ít calo hơn, làm tăng nguy cơ tích tụ mỡ thừa. Thói quen tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường chuyển hóa mỡ, cải thiện tình trạng kháng insulin và góp phần giảm mỡ trong gan.
• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Đây là rối loạn nội tiết tố ở phụ nữ, có thể làm tăng nguy cơ kháng insulin và rối loạn lipid máu, từ đó làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ độ 2.
• Tiền sử gia đình: Nếu bố mẹ hoặc anh chị em ruột thịt mắc bệnh gan nhiễm mỡ, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường. Điều này có thể liên quan đến yếu tố di truyền hoặc những thói quen sinh hoạt không lành mạnh trong gia đình.
• Sử dụng thuốc và độc tố: Việc sử dụng một số loại thuốc trong thời gian dài (ví dụ như thuốc hạ cholesterol, steroid) hoặc tiếp xúc với độc tố (ví dụ như tetrachlormethane) có thể gây tổn thương gan và thúc đẩy quá trình tích tụ mỡ trong gan.

Lưu ý: Đây không phải là danh sách đầy đủ tất cả các yếu tố nguy cơ gây ra gan nhiễm mỡ độ 2. Mỗi cá nhân có thể có sự kết hợp khác nhau của các yếu tố nguy cơ này. Để có được chẩn đoán và phác đồ điều trị chính xác, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa gan mật.

Triệu chứng của gan nhiễm mỡ độ 2

Gan nhiễm mỡ độ 2, hay còn gọi là viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH – Non-Alcoholic Steatohepatitis), là giai đoạn tiến triển từ gan nhiễm mỡ đơn thuần. Tại giai đoạn này, không chỉ có sự tích tụ mỡ trong gan mà còn kèm theo tình trạng viêm và tổn thương tế bào gan. Dưới đây là các triệu chứng chi tiết và phổ biến của gan nhiễm mỡ độ 2:

Mệt mỏi và suy nhược

Mệt mỏi là triệu chứng phổ biến và thường gặp nhất ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 2. Cảm giác mệt mỏi không chỉ đơn thuần là do thiếu ngủ hay làm việc quá sức mà còn do gan không thể thực hiện tốt các chức năng chuyển hóa và giải độc. Mệt mỏi kéo dài có thể dẫn đến suy nhược, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh.

Đau, khó chịu vùng bụng trên bên phải

Đau hoặc cảm giác khó chịu ở vùng bụng trên bên phải là triệu chứng thường gặp. Vị trí này tương ứng với vị trí của gan trong cơ thể. Cơn đau có thể là do gan to lên hoặc do viêm gan, khiến vỏ bao gan căng ra và gây ra cảm giác đau. Đau thường âm ỉ, kéo dài và không có tính chất cấp tính.

Vàng da và niêm mạc

Mặc dù ít phổ biến hơn ở giai đoạn này so với các giai đoạn nặng hơn của bệnh gan, một số bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng vàng da và niêm mạc. Tình trạng này xảy ra khi gan không thể xử lý bilirubin – một sản phẩm phân hủy của hồng cầu, dẫn đến sự tích tụ bilirubin trong máu và gây ra hiện tượng vàng da, vàng mắt.

Giảm cân không rõ nguyên nhân

Giảm cân không rõ nguyên nhân là một triệu chứng đáng chú ý. Mặc dù bệnh nhân không thay đổi chế độ ăn uống hoặc mức độ hoạt động thể chất, họ vẫn có thể bị sụt cân. Điều này có thể do sự suy giảm chức năng gan, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất dinh dưỡng và năng lượng trong cơ thể.

Rối loạn tiêu hóa

Các triệu chứng rối loạn tiêu hóa cũng khá phổ biến ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 2. Người bệnh có thể gặp phải chướng bụng, đầy hơi, buồn nôn, và khó tiêu. Những triệu chứng này thường liên quan đến chức năng gan bị suy giảm, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và tiết mật, dẫn đến sự rối loạn trong tiêu hóa chất béo và hấp thu chất dinh dưỡng.

Sạm da và các biểu hiện khác

Một số bệnh nhân có thể xuất hiện hiện tượng sạm da, đặc biệt là ở vùng cổ và nách. Tình trạng này có thể liên quan đến hội chứng chuyển hóa, thường đi kèm với gan nhiễm mỡ độ 2. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể cảm thấy ngứa, mẩn ngứa không rõ nguyên nhân, liên quan đến tình trạng ứ mật trong gan.

Các phương pháp chẩn đoán gan nhiễm mỡ độ 2

Chẩn đoán gan nhiễm mỡ độ 2 thường dựa trên phối hợp các phương pháp thăm khám lâm sàng, xét nghiệm cận lâm sàng và hình ảnh. Mục tiêu của việc chẩn đoán là xác định sự hiện diện của gan nhiễm mỡ, đánh giá mức độ tổn thương gan và phân biệt với các bệnh lý gan khác.

Thăm khám lâm sàng:

• Bác sĩ sẽ ghi nhận tiền sử bệnh lý cá nhân và gia đình, đặc biệt là các yếu tố nguy cơ như béo phì, tiểu đường, rối loạn lipid máu…
• Thăm khám vùng bụng để kiểm tra kích thước và tính chất của gan. Gan to, bờ gan tù có thể là dấu hiệu của gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên, ở giai đoạn 2, gan thường không to rõ rệt.

Xét nghiệm sinh học:

• Xét nghiệm chức năng gan: Các enzym gan như AST (SGOT), ALT (SGPT), ALP, GGT… giúp đánh giá mức độ tổn thương tế bào gan. Mặc dù nồng độ enzym gan có thể tăng nhẹ ở gan nhiễm mỡ độ 2, nhưng mức tăng thường không đáng kể.
• Xét nghiệm định lượng protein gan: Albumin và globulin là các protein được tổng hợp bởi gan. Giảm albumin và tăng globulin có thể là dấu hiệu của tổn thương gan nặng hơn.
• Xét nghiệm đường huyết và mỡ máu: Giúp tầm soát các yếu tố nguy cơ liên quan đến gan nhiễm mỡ.

Lưu ý, chỉ dựa vào xét nghiệm máu không thể chẩn đoán xác định gan nhiễm mỡ độ 2.

Xét nghiệm hình ảnh:

Siêu âm gan: Siêu âm là phương pháp không xâm lấn, an toàn và có sẵn, đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán gan nhiễm mỡ độ 2. Siêu âm có thể giúp:

• Quan sát hình ảnh gan, mô gan có thể tăng hoặc giảm âm tùy theo mức độ mỡ hóa.
• Phát hiện các dấu hiệu tăng echogenicity (độ phản âm) của mô gan, đặc trưng của gan nhiễm mỡ.
• Đánh giá các mạch máu trong gan.

Các phương pháp hình ảnh khác (ít phổ biến hơn):

• Chụp cắt lớp vi tính (CT) scan gan với thuốc cản quang: Được sử dụng trong một số trường hợp để đánh giá chi tiết hơn về mô gan và các bất thường khác.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) scan gan: Ít được sử dụng hơn CT scan do chi phí cao hơn, nhưng có thể giúp phân biệt gan nhiễm mỡ với các bệnh lý gan khác.

Sinh thiết gan:

Đây là phương pháp lấy một mẫu nhỏ mô gan bằng kim chọc qua da để phân tích tế bào học dưới kính hiển vi. Sinh thiết gan là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán gan nhiễm mỡ độ 2, tuy nhiên đây là thủ thuật xâm lấn và tiềm ẩn các biến chứng. Do đó, sinh thiết gan thường chỉ được chỉ định trong một số trường hợp nhất định, chẳng hạn như:

• Nghi ngờ viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH)
• Kết quả các xét nghiệm khác không rõ ràng
• Cần phân biệt với các bệnh lý gan khác

Lưu ý: Phương pháp chẩn đoán phù hợp phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, tiền sử bệnh lý và các yếu tố khác. Bác sĩ sẽ đưa ra quyết định dựa trên đánh giá toàn diện để đảm bảo chẩn đoán chính xác và hiệu quả.

Phương pháp điều trị bệnh gan nhiễm mỡ độ 2

Mặc dù chưa có thuốc đặc trị, việc điều trị gan nhiễm mỡ độ 2 vẫn mang lại hiệu quả tích cực nếu được tuân thủ nghiêm ngặt. Mục tiêu chính của phác đồ điều trị là giảm thiểu lượng mỡ trong gan, cải thiện chức năng gan và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như viêm gan nhiễm mỡ và xơ gan. Chiến lược điều trị chủ yếu tập trung vào thay đổi lối sống, kết hợp với các biện pháp hỗ trợ khác.

Thay đổi lối sống

Kiểm soát cân nặng: Đây là yếu tố tiên quyết trong điều trị gan nhiễm mỡ độ 2. Giảm cân từ 7-10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện đáng kể tình trạng bệnh. Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ xây dựng chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean Diet) cá nhân hóa, hạn chế:

• Chất béo bão hòa: Mỡ động vật, da và nội tạng động vật, các sản phẩm từ sữa béo.
• Chất béo trans: Thực phẩm chiên rán nhiều lần, bánh ngọt đóng gói, bơ thực vật dạng cứng.
• Đường đơn: Nước ngọt, bánh kẹo, đồ uống có đường.
• Tinh bột trắng: Cơm trắng, bánh mì trắng, mì ống tinh luyện.

Tăng cường bổ sung

• Chất béo không bão hòa đơn: Dầu olive, dầu hạt cải, bơ (lượng vừa phải).
• Chất béo không bão hòa đa: Cá béo (hồi, cá ngừ), các loại hạt (óc chó, hạnh nhân).
• Chất xơ: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám.
• Protein: Thịt nạc, cá, trứng, các loại đậu.

Tập luyện thể dục thể thao: Hoạt động thể chất thường xuyên giúp đốt cháy calo, giảm mỡ trong gan và toàn thân. Tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần với các bài tập vừa sức như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe.

Ngừng sử dụng rượu bia: Rượu là độc tố gây hại trực tiếp đến gan, làm nặng thêm tình trạng viêm và tổn thương mô gan.

Bỏ thuốc lá: Các chất độc hại trong thuốc lá ảnh hưởng đến quá trình giải độc của gan và làm nặng thêm tình trạng viêm nhiễm. Bỏ thuốc lá là biện pháp quan trọng giúp cải thiện chức năng gan.

Tây y hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ độ 2

• Thuốc hỗ trợ giảm cân: Liraglutide (thuộc nhóm GLP-1) có thể được sử dụng ở những bệnh nhân béo phì khó kiểm soát cân nặng bằng chế độ ăn và luyện tập.
• Thuốc cải thiện tình trạng kháng insulin: Metformin là thuốc uống đường đầu tiên được lựa chọn cho bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 2 có tiền tiểu đường hoặc tiểu đường type 2.
• Thuốc điều trị rối loạn lipid máu: Statin là nhóm thuốc chính giúp giảm LDL- cholesterol (m cholesterol xấu) và cải thiện hồ sơ lipid máu.
• Vitamin E: Liều cao vitamin E có thể có tác dụng chống oxy hóa và cải thiện một số trường hợp gan nhiễm mỡ độ 2, tuy nhiên cần lưu ý đến các tác dụng phụ tiềm ẩn và chỉ sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.

Lưu ý quan trọng: Mọi loại thuốc điều trị gan nhiễm mỡ độ 2 đều phải được kê đơn bởi bác sĩ chuyên khoa Gan – Mật – Tụy và theo dõi chặt chẽ trong quá trình sử dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Giảm cân bằng phẫu thuật (ít phổ biến)

Phẫu thuật giảm cân nội soi (sleeve gastrectomy hoặc bypass dạ dày) có thể được xem xét cho một số trường hợp béo phì nặng (> 35 BMI) và không đáp ứng với các phương pháp giảm cân khác. Tuy nhiên, đây là phương pháp xâm lấn và tiềm ẩn các biến chứng, do đó chỉ được thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín và dưới sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Tiên lượng điều trị gan nhiễm mỡ độ 2

Gan nhiễm mỡ độ 2 có thể hồi phục hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp điều trị, đặc biệt là thay đổi lối sống. Nghiên cứu cho thấy, giảm cân từ 5-10% có thể làm giảm đáng kể lượng mỡ trong gan và cải thiện chức năng gan. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả, gan nhiễm mỡ độ 2 có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ và xơ gan, đây là những biến chứng nguy hiểm, có thể dẫn đến suy gan và ung thư gan.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là việc điều trị gan nhiễm mỡ độ 2 là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn của bác sĩ. Bằng cách kết hợp thay đổi lối sống lành mạnh với các biện pháp hỗ trợ điều trị, bạn có thể kiểm.

Phòng ngừa gan nhiễm mỡ độ 2

• Duy trì cân nặng hợp lý: Thông qua chế độ ăn uống khoa học và tập thể dục đều đặn.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Quản lý tiểu đường, cao huyết áp và rối loạn lipid máu một cách hiệu quả.
• Tránh uống rượu bia: Hạn chế hoặc tránh hoàn toàn việc tiêu thụ đồ uống có cồn.
• Thăm khám định kỳ: Kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi chức năng gan và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Gan nhiễm mỡ độ 2 là một tình trạng cần được quản lý và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Thông qua lối sống lành mạnh và sự chăm sóc y tế thích hợp, bạn có thể bảo vệ sức khỏe gan và duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất.