Gan nhiễm mỡ, hay còn gọi là bệnh gan thoái hóa mỡ, là một vấn đề sức khỏe đáng lo ngại đang ngày càng phổ biến trên toàn cầu. Trong đó, gan nhiễm mỡ độ 1 được xem là giai đoạn khởi đầu, tuy nhiên không vì thế mà chúng ta chủ quan. Vậy gan nhiễm mỡ độ 1 là gì? Đâu là nguyên nhân, triệu chứng và làm thế nào để kiểm soát và phòng ngừa hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Gan nhiễm mỡ độ 1 là gì?

Gan nhiễm mỡ, từ chuyên môn là bệnh gan thoái hóa mỡ, là một tình trạng phổ biến trong đó lượng mỡ tích tụ vượt quá mức bình thường trong tế bào gan. Khi lượng mỡ này chiếm từ 5% đến 10% trọng lượng gan, bệnh được phân loại là gan nhiễm mỡ độ 1.

Đây là giai đoạn khởi phát của bệnh, lúc này các tế bào gan bắt đầu tích tụ mỡ, chủ yếu là triglyceride, nhưng chưa gây ra tổn thương đáng kể cho chức năng gan.

Về mặt mô học, gan nhiễm mỡ độ 1 được đặc trưng bởi sự xuất hiện của các hạt mỡ nhỏ trong tế bào gan, chủ yếu ở vùng quanh tĩnh mạch trung tâm. Các hạt mỡ này có thể được phát hiện qua siêu âm hoặc các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.

Gan nhiễm mỡ độ 1 là một tín hiệu cảnh báo sớm về sức khỏe gan. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng và đảo ngược quá trình tiến triển của bệnh. Do đó, nếu bạn có các yếu tố nguy cơ như thừa cân, béo phì, đái tháo đường type 2 hoặc rối loạn lipid máu, việc kiểm tra sức khỏe gan định kỳ là rất quan trọng.

Nguyên nhân gây bệnh điển hình

Thừa cân và béo phì

Tình trạng thừa cân, đặc biệt là béo phì, là nguyên nhân hàng đầu gây gan nhiễm mỡ. Khi cơ thể dư thừa năng lượng từ chế độ ăn uống quá mức và ít vận động, lượng calo dư thừa sẽ được chuyển hóa thành triglyceride và tích tụ trong gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ.

Kháng insulin và hội chứng chuyển hóa

Kháng insulin là tình trạng cơ thể không sử dụng hormone insulin hiệu quả, dẫn đến tăng đường huyết. Tình trạng này thường đi kèm với các rối loạn khác như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, béo phì trung tâm, tạo thành hội chứng chuyển hóa, làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Rối loạn lipid máu

Khi nồng độ cholesterol xấu (LDL) và triglyceride trong máu tăng cao, trong khi cholesterol tốt (HDL) giảm, nguy cơ gan nhiễm mỡ cũng gia tăng. Sự mất cân bằng này gây khó khăn cho quá trình chuyển hóa mỡ trong gan, dẫn đến tích tụ mỡ thừa.

Tiểu đường tuýp 2

Bệnh tiểu đường tuýp 2 có liên quan mật thiết với kháng insulin và rối loạn lipid máu, làm tăng đáng kể nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Các yếu tố di truyền

Tiền sử gia đình có người thân mắc bệnh gan nhiễm mỡ, đặc biệt là bố mẹ, làm tăng nguy cơ mắc bệnh của bạn. Một số gen liên quan đến chuyển hóa lipid cũng có thể góp phần vào sự phát triển của gan nhiễm mỡ.

Lối sống và chế độ ăn uống thiếu khoa học

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thường xuyên tiêu thụ đồ ăn nhanh, đồ uống có đường, thực phẩm chế biến sẵn giàu chất béo bão hòa và cholesterol xấu là những yếu tố nguy cơ quan trọng.
• Ít vận động: Lối sống tĩnh tại, ít vận động khiến cơ thể khó sử dụng hết năng lượng, dẫn đến tích tụ mỡ thừa, trong đó có gan nhiễm mỡ.
• Lạm dụng rượu bia: Rượu bia là độc tố đối với gan. Lạm dụng rượu bia trong thời gian dài có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, bao gồm gan nhiễm mỡ.

Các yếu tố khác

• Tuổi tác: Nguy cơ gan nhiễm mỡ tăng dần theo tuổi tác, đặc biệt là sau tuổi 40.
• Giới tính: Phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ cao hơn do thay đổi nội tiết tố.
• Thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroid, thuốc chống trầm cảm, thuốc hạ cholesterol có thể gây tác dụng phụ là gan nhiễm mỡ.

Triệu chứng gan nhiễm mỡ độ 1

Gan nhiễm mỡ độ 1 thường diễn biến âm thầm, không biểu hiện triệu chứng rõ ràng và không gây tổn thương đáng kể đến chức năng gan. Tuy nhiên, mặc dù không có triệu chứng đặc hiệu, một số bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 1 có thể gặp phải các triệu chứng không rõ ràng và dễ bị bỏ qua như:

• Mệt mỏi, uể oải: Cảm giác mệt mỏi kéo dài, khó tập trung và thiếu năng lượng có thể là một dấu hiệu tiềm ẩn của gan nhiễm mỡ độ 1.
• Đau tức vùng hạ sườn phải: Do gan nằm ở vùng hạ sườn phải, khi mỡ tích tụ quá nhiều có thể gây ra cảm giác đau tức hoặc khó chịu mơ hồ ở khu vực này.
• Chán ăn, khó tiêu: Gan nhiễm mỡ có thể ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng chán ăn, đầy bụng hoặc khó tiêu.
• Buồn nôn, nôn: Một số bệnh nhân có thể cảm thấy buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt là sau khi ăn các bữa ăn nhiều dầu mỡ.

Tuy nhiên, các triệu chứng này không phải lúc nào cũng xuất hiện và có thể dễ dàng bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác. Do đó, nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hoặc nghi ngờ mình có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ, hãy chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán chính xác.

Đối tượng nguy cơ cao

• Người thường xuyên uống rượu bia: Rượu là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây gan nhiễm mỡ.
• Thừa cân, béo phì: Mỡ thừa làm tăng acid béo tự do, tích tụ mỡ trong gan.
• Rối loạn chuyển hóa: Tiểu đường, rối loạn lipid máu làm khó chuyển hóa đường, mỡ, dẫn đến tích tụ trong gan.
• Hội chứng chuyển hóa: Tích hợp nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ độ 1.

Bệnh có nguy hiểm không? Biến chứng

Gan nhiễm mỡ độ 1, mặc dù chưa gây ảnh hưởng đáng kể đến chức năng gan, nhưng nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành các giai đoạn nặng hơn, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

Biến chứng của gan nhiễm mỡ độ 1 nếu không được điều trị:

• Tiến triển thành gan nhiễm mỡ độ 2, 3: Gan nhiễm mỡ độ 2 và 3 là các giai đoạn nặng hơn, lượng mỡ tích tụ nhiều hơn, gây viêm và tổn thương tế bào gan.
• Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH): Đây là tình trạng viêm gan do mỡ tích tụ, có thể dẫn đến xơ gan và suy gan nếu không được điều trị.
• Xơ gan: Xơ gan là tình trạng mô sẹo thay thế mô gan khỏe mạnh, gây suy giảm chức năng gan và có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như suy gan, ung thư gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
• Suy gan: Suy gan là tình trạng gan không thể hoạt động bình thường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và có thể gây tử vong.
• Ung thư gan: Ung thư gan là một trong những loại ung thư nguy hiểm nhất, tỷ lệ tử vong cao.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác: Gan nhiễm mỡ độ 1 cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như bệnh tim mạch, tiểu đường tuýp 2, hội chứng chuyển hóa và tăng huyết áp.

Chẩn đoán gan nhiễm mỡ độ 1

Như đã nói, gan nhiễm mỡ độ 1 rất khó phát hiện qua các triệu chứng, tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học hiện đại, chúng ta có nhiều công cụ chẩn đoán hiệu quả để xác định tình trạng gan nhiễm mỡ một cách chính xác. Cụ thể:

Thăm khám lâm sàng và đánh giá tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi bạn về tiền sử bệnh, các triệu chứng bạn đang gặp phải, chế độ ăn uống, lối sống, và các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, đái tháo đường, rối loạn lipid máu…

Xét nghiệm máu

• Xét nghiệm men gan (AST, ALT): Mức độ men gan tăng cao có thể là dấu hiệu của tổn thương gan do gan nhiễm mỡ.
• Gamma-glutamyl transferase (GGT): GGT cũng là một loại enzyme gan, mức độ tăng cao có thể liên quan đến gan nhiễm mỡ và các bệnh lý gan khác.
• Xét nghiệm đường huyết và lipid máu: Giúp phát hiện các rối loạn chuyển hóa liên quan đến gan nhiễm mỡ như đái tháo đường, tăng cholesterol, tăng triglyceride.

Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm bụng: Đây là phương pháp phổ biến nhất để chẩn đoán gan nhiễm mỡ. Siêu âm giúp bác sĩ quan sát cấu trúc gan, đánh giá mức độ mỡ trong gan và phát hiện các dấu hiệu bất thường khác.
• Elastography (FibroScan): Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để đo độ cứng của gan, giúp đánh giá mức độ xơ hóa gan.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI): Các phương pháp này có thể được chỉ định trong trường hợp cần đánh giá chi tiết hơn về cấu trúc gan hoặc loại trừ các bệnh lý khác.

Sinh thiết gan

Sinh thiết gan là phương pháp “vàng” để chẩn đoán chính xác gan nhiễm mỡ và đánh giá mức độ viêm, xơ hóa. Tuy nhiên, phương pháp này thường chỉ được chỉ định trong các trường hợp nghi ngờ gan nhiễm mỡ độ nặng hoặc khi các phương pháp khác không đưa ra kết quả rõ ràng.

Phương pháp điều trị gan nhiễm mỡ độ 1

Mặc dù gan nhiễm mỡ độ 1 được xem là giai đoạn nhẹ của bệnh, nhưng việc điều trị sớm và toàn diện là chìa khóa vàng để ngăn ngừa tiến triển thành các giai đoạn nặng hơn, bảo vệ sức khỏe lá gan và toàn bộ cơ thể.

Thay đổi lối sống

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình điều trị gan nhiễm mỡ độ 1. Các thay đổi tích cực trong lối sống không chỉ giúp giảm lượng mỡ tích tụ trong gan mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.

Giảm cân: Nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì, hãy đặt mục tiêu giảm cân từ từ và bền vững. Mỗi kilogram giảm được đều góp phần giảm tải gánh nặng cho lá gan.

Chế độ ăn uống cân bằng:

• Hạn chế: Chất béo bão hòa (thịt mỡ, đồ chiên xào, thức ăn nhanh), đường tinh luyện (bánh kẹo, nước ngọt), tinh bột tinh chế (cơm trắng, bánh mì trắng), rượu bia.
• Tăng cường: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc (thịt gà, cá, đậu), chất béo lành mạnh (dầu oliu, cá béo, quả bơ).
• Ưu tiên: Các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa (trà xanh, các loại quả mọng) và chất xơ (rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt).

Tập luyện thể dục đều đặn: Tích cực vận động giúp đốt cháy calo, giảm mỡ trong gan và tăng cường sức khỏe tim mạch. Hãy chọn những hoạt động phù hợp với sở thích và thể trạng của bản thân, chẳng hạn như đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe, bơi lội hoặc yoga.

Sử dụng thuốc (nếu cần)

Hiện nay, chưa có loại thuốc đặc trị nào dành riêng cho gan nhiễm mỡ độ 1. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc để hỗ trợ điều trị, bao gồm:

Thuốc hỗ trợ chuyển hóa mỡ:

• Các dẫn xuất acid mật (Ursodeoxycholic acid – UDCA): UDCA là loại thuốc được nghiên cứu nhiều nhất trong điều trị gan nhiễm mỡ. Cơ chế tác dụng của UDCA được cho là cải thiện dòng chảy của mật, giúp loại bỏ cholesterol và các chất béo khác ra khỏi gan. Nghiên cứu cho thấy UDCA có thể cải thiện nhẹ các xét nghiệm chức năng gan và mô bệnh học ở một số bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 1, tuy nhiên hiệu quả còn hạn chế.
• Betaine: Betaine là một loại acid amin tự nhiên có vai trò trong quá trình chuyển hóa mỡ. Nghiên cứu về hiệu quả của Betaine trong điều trị gan nhiễm mỡ độ 1 còn hạn chế và cần được nghiên cứu thêm.

Thuốc chống oxy hóa:

• Vitamin E: Vitamin E là một chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào gan khỏi các gốc tự do.

Các thuốc khác:

• Thuốc hạ mỡ máu: Nếu bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 1 kèm theo rối loạn lipid máu, bác sĩ có thể kê đơn thuốc statin để giúp giảm cholesterol xấu (LDL-C) và triglyceride máu.
• Thuốc kiểm soát đường huyết: Bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 1 có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường týp 2. Nếu có rối loạn đường huyết, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc hạ đường huyết phù hợp.

Thuốc Tây y điều trị gan nhiễm mỡ độ 1 có ưu điểm là tác dụng nhanh chóng, giúp kiểm soát tốt các triệu chứng và chỉ số xét nghiệm. Tuy nhiên, nhược điểm của nó là có thể gây ra tác dụng phụ như tăng nguy cơ tiểu đường tuýp 2, tổn thương gan, thận, viêm cơ, nhược cơ, sỏi mật…, ngoài ra gây tương tác thuốc và không giải quyết được tận gốc nguyên nhân gây bệnh nếu không kết hợp với thay đổi lối sống.

Điều trị các bệnh lý nền

Nếu gan nhiễm mỡ độ 1 của bạn có liên quan đến các bệnh lý nền như đái tháo đường type 2, rối loạn lipid máu, hội chứng chuyển hóa, việc điều trị tích cực các bệnh này sẽ giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ.

• Đái tháo đường type 2: Kiểm soát đường huyết ổn định bằng chế độ ăn uống, tập luyện, thuốc hạ đường huyết (theo chỉ định của bác sĩ).
• Rối loạn lipid máu: Điều chỉnh chế độ ăn uống, tập luyện, sử dụng thuốc hạ mỡ máu (nếu cần thiết).

Đông y cải thiện bệnh từ gốc rễ

Theo quan niệm của Đông y, gan nhiễm mỡ độ 1 thường liên quan đến tình trạng mất cân bằng âm dương, cụ thể là chứng “Thấp nhiệt uất kết”, “Đàm ứ trở trệ”, “Can khí uất kết”, hoặc “Tỳ hư thấp trệ”.

Vì vậy, các bài thuốc Đông y không chỉ tập trung vào việc giảm mỡ trong gan mà còn nhằm mục đích điều hòa toàn bộ cơ thể, tăng cường chức năng gan và cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể.

Bài thuốc Tiêu Dao Tán

Giúp sơ can lý khí, giải uất, điều hòa kinh nguyệt. Thường được sử dụng khi gan nhiễm mỡ độ 1 kèm theo các triệu chứng như căng thẳng, mệt mỏi, đau tức ngực, rối loạn kinh nguyệt.

Thành phần: Sài hồ, bạch thược, bạch truật, đương quy, phục linh, cam thảo, bạc hà, gừng tươi.

Cách dùng:

• Dạng thuốc sắc: Sắc các vị thuốc với nước theo tỷ lệ phù hợp, chia làm 2-3 lần uống trong ngày.
• Dạng viên hoàn, viên nang: Uống theo chỉ định của thầy thuốc.

Bài thuốc Sài Hồ Giải Uất Thang

Giống như Tiêu Dao Tán, bài thuốc này cũng có tác dụng sơ can lý khí, giải uất, thường được sử dụng khi bệnh nhân có biểu hiện cáu gắt, dễ nổi nóng, mất ngủ.

Thành phần: Sài hồ, chỉ xác, bạch thược, hoàng cầm, xuyên khung, thanh bì, hương phụ, bạch truật, phục linh, cam thảo, trần bì, chỉ thực, đại táo, uất kim, đẳng sâm.

Cách dùng: Tương tự như Tiêu Dao Tán, có thể sử dụng dạng thuốc sắc hoặc viên hoàn, viên nang.

Bài Thuốc Nhân Trần Cao

Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc gan, giảm cholesterol, hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ độ 1 kèm theo các triệu chứng như vàng da, mệt mỏi, chán ăn, nước tiểu vàng.

Thành phần: Nhân trần, chi tử, đại hoàng, uất kim, chỉ thực, bạch mao căn, khổ sâm, biển đậu, xa tiền tử, cam thảo.

Cách dùng:

• Dạng thuốc sắc: Sắc các vị thuốc với nước theo tỷ lệ phù hợp, chia làm 2-3 lần uống trong ngày.
• Dạng cao thuốc: Pha với nước ấm để uống.

Đông y trị gan nhiễm mỡ độ 1 có ưu điểm là an toàn, lành tính, tác động toàn diện, phù hợp với nhiều đối tượng, ít gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, nhược điểm là tác dụng chậm, đòi hỏi kiên trì và cần có sự tư vấn của thầy thuốc có chuyên môn.

Mẹo dân gian cải thiện bệnh tại nhà

• Trà Atiso: Uống trà Atiso mỗi ngày giúp tăng cường chức năng gan, lợi mật, hỗ trợ tiêu hóa và giảm cholesterol.
• Nước ép khổ qua (mướp đắng): Khổ qua có tính mát, vị đắng, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giảm mỡ máu và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, không nên uống nước ép khổ qua khi đói vì có thể gây hại cho dạ dày.
• Nước ép củ cải trắng: Củ cải trắng có chứa chất xơ, vitamin và các khoáng chất tốt cho gan. Uống nước ép củ cải trắng giúp tăng cường chức năng gan và giảm mỡ trong gan.
• Nha đam: Nha đam có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giúp làm mát gan, giảm viêm và hỗ trợ quá trình tái tạo tế bào gan. Bạn có thể rửa sạch lá nha đam, gọt bỏ vỏ xanh, lấy phần thịt trong suốt, xay nhuyễn hoặc cắt nhỏ, trộn với mật ong. Ăn 1-2 thìa mỗi ngày.
• Trà lá sen: Lá sen có khả năng giảm mỡ máu, giảm mỡ gan, chống oxy hóa và tăng cường chức năng gan.

Mẹo dân gian hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ độ 1 có ưu điểm là an toàn, lành tính, dễ thực hiện và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, hiệu quả của các mẹo này thường chậm, chưa được kiểm chứng khoa học đầy đủ và có thể không phù hợp với tất cả mọi người.

Biện pháp phòng ngừa gan nhiễm mỡ mức độ 1

Gan nhiễm mỡ độ 1 là giai đoạn khởi đầu của bệnh gan nhiễm mỡ, tuy chưa gây tổn thương nghiêm trọng nhưng có thể tiến triển thành các giai đoạn nặng hơn nếu không được kiểm soát. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Khám sức khỏe định kỳ và tầm soát sớm để phát hiện bệnh ngay từ giai đoạn đầu.
• Tư vấn di truyền nếu gia đình có tiền sử bệnh gan nhiễm mỡ hoặc các bệnh lý chuyển hóa khác.
• Giáo dục dinh dưỡng cho trẻ, giúp trẻ hiểu rõ về thực phẩm tốt cho sức khỏe.
• Tạo môi trường sống lành mạnh, hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại.
• Tăng cường sức đề kháng cho trẻ bằng các loại vitamin và khoáng chất.
• Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin theo lịch tiêm chủng.
• Sử dụng thuốc hợp lý, tránh lạm dụng thuốc có thể gây hại cho gan.
• Giúp trẻ quản lý căng thẳng, tránh lo âu kéo dài.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền nếu có (tiểu đường, rối loạn lipid máu…).

Gan nhiễm mỡ độ 1 không phải là một căn bệnh nan y. Với sự hiểu biết đúng đắn và thay đổi lối sống tích cực, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và đẩy lùi nguy cơ biến chứng. Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe của mình và đừng quên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể nhé!