Mất ngủ không chỉ gây mệt mỏi, uể oải mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Thuốc trị mất ngủ được coi là một giải pháp nhanh chóng và hiệu quả trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, việc lựa chọn và sử dụng thuốc trị mất ngủ cần được cân nhắc kỹ lưỡng và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ.

Thuốc trị mất ngủ không kê đơn (OTC)

Thuốc không kê đơn (OTC) là những loại thuốc có thể dễ dàng mua tại các hiệu thuốc mà không cần có đơn của bác sĩ. Tuy nhiên, việc tự ý sử dụng các loại thuốc này cần được cân nhắc kỹ lưỡng và tuân thủ theo hướng dẫn sử dụng để tránh những tác dụng phụ không mong muốn. Trong trường hợp mất ngủ, có một số loại thuốc OTC thường được sử dụng:

Thuốc kháng histamin

• Cơ chế tác dụng: Thuốc kháng histamin là nhóm thuốc được sử dụng chủ yếu để điều trị dị ứng. Tuy nhiên, một số loại thuốc kháng histamin có tác dụng phụ gây buồn ngủ và được sử dụng để hỗ trợ giấc ngủ. Tác dụng này xuất phát từ việc thuốc kháng histamin có thể ngăn chặn hoạt động của chất histamin, một chất dẫn truyền thần kinh có liên quan đến sự tỉnh táo và hưng phấn.
• Các loại thuốc kháng histamin thường dùng: Diphenhydramine (Benadryl), Doxylamine (Unisom SleepTabs)…
• Ưu điểm: Dễ dàng mua được, tác dụng nhanh, giúp giảm các triệu chứng dị ứng đi kèm với mất ngủ (nếu có).
• Nhược điểm: Có thể gây ra các tác dụng phụ như khô miệng, chóng mặt, mờ mắt, táo bón và buồn ngủ kéo dài vào ngày hôm sau. Không nên sử dụng lâu dài và thường không được khuyến cáo cho người cao tuổi hoặc những người có vấn đề về sức khỏe tiềm ẩn.

>>> Nguyên nhân gây mất ngủ ở người cao tuổi

Thuốc kháng histamin là nhóm thuốc được sử dụng chủ yếu để điều trị dị ứng

Melatonin

• Cơ chế tác dụng: Melatonin là một hormone tự nhiên được sản xuất bởi tuyến tùng trong não bộ, có vai trò điều hòa chu kỳ thức – ngủ. Việc bổ sung melatonin có thể giúp điều chỉnh đồng hồ sinh học, làm tăng cảm giác buồn ngủ và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Liều dùng: Khuyến cáo là 0.5-3mg, uống trước khi đi ngủ khoảng 30 phút đến 1 giờ. Tuy nhiên, liều dùng cụ thể cần được điều chỉnh theo từng cá nhân và chỉ định của bác sĩ.
• Ưu điểm: Tương đối an toàn khi sử dụng trong thời gian ngắn và ít gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng. Có thể giúp cải thiện giấc ngủ ở những người có nồng độ melatonin thấp, như người cao tuổi hoặc những người thường xuyên thay đổi múi giờ.
• Nhược điểm: Hiệu quả của melatonin có thể khác nhau ở mỗi người. Việc sử dụng melatonin lâu dài có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất melatonin tự nhiên của cơ thể.

Lưu ý: Trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc OTC nào, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn về liều lượng và cách sử dụng phù hợp. Đặc biệt, bạn không nên sử dụng thuốc OTC trong thời gian dài mà không có sự giám sát của bác sĩ. Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, người cao tuổi và những người có vấn đề về sức khỏe cần thận trọng khi sử dụng thuốc OTC.

Thuốc kê đơn trị mất ngủ

Khi các phương pháp điều trị không dùng thuốc và thuốc không kê đơn không mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể cân nhắc kê đơn thuốc điều trị mất ngủ. Các loại thuốc kê đơn thường có tác dụng mạnh hơn và cần được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Một số nhóm thuốc kê đơn thường được sử dụng bao gồm:

Thuốc nhóm Benzodiazepine

• Cơ chế tác dụng: Benzodiazepine là nhóm thuốc có tác dụng làm dịu hệ thần kinh trung ương, giúp giảm lo âu, căng thẳng và hỗ trợ giấc ngủ. Chúng hoạt động bằng cách tăng cường hoạt động của GABA, một chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng ức chế hoạt động của hệ thần kinh.
• Các loại thuốc benzodiazepine thường dùng: Lorazepam (Ativan), Alprazolam (Xanax), Diazepam (Valium), Temazepam (Restoril)…
• Ưu điểm: Có tác dụng nhanh và mạnh, giúp cải thiện giấc ngủ trong thời gian ngắn.
• Nhược điểm: Có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ kéo dài vào ban ngày, chóng mặt, suy giảm trí nhớ, mất phối hợp động tác và nguy cơ phụ thuộc thuốc nếu sử dụng lâu dài. Không nên sử dụng cho phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, người cao tuổi, người có tiền sử lạm dụng chất gây nghiện.

Benzodiazepine có tác dụng làm dịu hệ thần kinh trung ương, giúp giảm lo âu, căng thẳng và hỗ trợ giấc ngủ

Thuốc nhóm không phải Benzodiazepine (“Thuốc Z”)

• Cơ chế tác dụng: Tương tự như benzodiazepine, các thuốc nhóm “Z” cũng có tác dụng an thần và gây ngủ bằng cách tác động lên thụ thể GABA. Tuy nhiên, chúng có cấu trúc hóa học khác biệt và thường được cho là có ít tác dụng phụ hơn so với benzodiazepine.
• Các loại thuốc “Z” thường dùng: Zolpidem (Ambien), Zopiclone (Imovane), Zaleplon (Sonata)…
• Ưu điểm: Ít gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ kéo dài vào ban ngày và ít có nguy cơ phụ thuộc thuốc hơn so với benzodiazepine.
• Nhược điểm: Vẫn có thể gây ra các tác dụng phụ như chóng mặt, đau đầu, buồn nôn và rối loạn hành vi trong giấc ngủ. Không nên sử dụng cho phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú và những người có vấn đề về gan hoặc thận.

Thuốc nhóm Orexin Receptor Antagonists

• Cơ chế tác dụng: Orexin là một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tỉnh táo. Các thuốc nhóm Orexin Receptor Antagonists hoạt động bằng cách ngăn chặn hoạt động của orexin, từ đó giúp thúc đẩy giấc ngủ.
• Các loại thuốc thường dùng: Suvorexant (Belsomra), Lemborexant (Dayvigo)
• Ưu điểm: Hiệu quả trong việc cải thiện cả thời gian bắt đầu giấc ngủ và duy trì giấc ngủ. Ít gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng và ít có nguy cơ phụ thuộc thuốc.
• Nhược điểm: Có thể gây ra buồn ngủ vào ban ngày và một số tác dụng phụ khác như đau đầu, chóng mặt, khô miệng. Cần thận trọng khi sử dụng cho người cao tuổi và những người có vấn đề về gan hoặc thận.

Thuốc chống trầm cảm (trong một số trường hợp)

• Cơ chế tác dụng: Mặc dù thuốc chống trầm cảm không phải là thuốc điều trị mất ngủ chuyên biệt, một số loại thuốc chống trầm cảm có tác dụng phụ gây buồn ngủ và có thể được sử dụng để điều trị mất ngủ đi kèm với các rối loạn tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu.
• Các loại thuốc thường dùng: Trazodone (Desyrel), Mirtazapine (Remeron), Doxepin (Silenor)…
• Ưu điểm: Có thể giúp cải thiện giấc ngủ và đồng thời điều trị các rối loạn tâm lý.
• Nhược điểm: Có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn ngủ kéo dài vào ban ngày, khô miệng, chóng mặt và tăng cân.

Thuốc chống trầm cảm được chỉ định điều trị mất ngủ đi kèm với các rối loạn tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu

Lưu ý: Không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc mà không có sự đồng ý của bác sĩ. Hãy liên hệ với bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào mà bạn gặp phải trong quá trình sử dụng thuốc.

Thuốc Đông y trị mất ngủ

Ngoài các loại thuốc Tây y nêu trên, y học cổ truyền cũng cung cấp nhiều giải pháp từ thảo dược giúp cải thiện giấc ngủ một cách tự nhiên và an toàn hơn, đặc biệt là cho những người muốn tránh tác dụng phụ của thuốc Tây y.

Ưu điểm

• Thành phần tự nhiên, ít tác dụng phụ: Thuốc Đông y thường được chiết xuất từ các loại thảo dược tự nhiên, ít gây tác dụng phụ và ít gây tương tác với các loại thuốc khác.
• Tác động toàn diện: Thuốc Đông y không chỉ tập trung vào việc gây ngủ mà còn điều hòa cơ thể, giải quyết căn nguyên của mất ngủ như căng thẳng, lo âu, suy nhược thần kinh.
• An toàn khi sử dụng lâu dài: So với thuốc Tây y, thuốc Đông y thường an toàn hơn khi sử dụng trong thời gian dài.

Các loại thuốc Đông y thường dùng

• Bài thuốc:
  • An thần: Quy Tỳ Tán, Tâm Thần Hoàn, Gia Vị Tiểu Bán Hạ Thang (chủ trị mất ngủ do suy nhược thần kinh).
  • Dưỡng tâm, an thần: Hoàng Liên A Giao Tán (chủ trị mất ngủ do stress, tim hồi hộp).
  • Tư bổ can thận: Lục Vị Địa Hoàng Hoàn, Tả Quy Hoàn (chủ trị mất ngủ do thận âm hư).
• Thảo dược đơn lẻ:
  • Tâm sen: Có tác dụng an thần, dưỡng tâm, thường được dùng để pha trà hoặc nấu cháo.
  • Lá vông nem: Có tính mát, giúp an thần, giảm căng thẳng, hỗ trợ giấc ngủ ngon.
  • Lạc tiên: Có tác dụng an thần kinh, giảm căng thẳng, lo âu, giúp ngủ ngon và sâu giấc hơn.
  • Nữ lang: Có tác dụng giảm căng thẳng thần kinh, an thần, dễ ngủ, thường được dùng để điều trị chứng khó ngủ, mất ngủ.

Thuốc Đông y thường được chiết xuất từ các loại thảo dược tự nhiên an toàn, ít tác dụng phụ

Nhược điểm

• Tác dụng chậm: Thuốc Đông y thường cần thời gian để phát huy tác dụng, không có tác dụng tức thì như thuốc Tây y.
• Cần được kê đơn và hướng dẫn sử dụng bởi thầy thuốc có chuyên môn: Vì tính chất phức tạp của các bài thuốc, việc sử dụng thuốc Đông y cần được tư vấn và theo dõi bởi thầy thuốc Đông y có kinh nghiệm.

Thuốc Đông y trị mất ngủ là một phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả, đặc biệt là cho những người muốn tránh tác dụng phụ của thuốc Tây y. Tuy nhiên, bạn cần lựa chọn các sản phẩm uy tín, có nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ theo hướng dẫn của thầy thuốc để đạt được hiệu quả tốt nhất. 

Cách lựa chọn thuốc trị mất ngủ phù hợp

Việc lựa chọn thuốc trị mất ngủ phù hợp là một quyết định quan trọng, yêu cầu sự cân nhắc kỹ lưỡng và tư vấn từ các chuyên gia y tế. Mỗi loại thuốc có cơ chế tác động, hiệu quả và tác dụng phụ khác nhau, đồng thời phù hợp với từng tình trạng mất ngủ và đặc điểm cá nhân của người bệnh.

Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn thuốc

• Nguyên nhân mất ngủ: Mất ngủ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như căng thẳng, lo âu, trầm cảm, đau mạn tính hoặc do các bệnh lý khác. Việc xác định nguyên nhân gốc rễ của mất ngủ là bước đầu tiên để lựa chọn loại thuốc phù hợp. Ví dụ, nếu mất ngủ do lo âu, thuốc benzodiazepine hoặc thuốc không phải benzodiazepine có thể là lựa chọn phù hợp.
• Mức độ và thời gian mất ngủ: Mất ngủ có thể là cấp tính (kéo dài vài ngày đến vài tuần) hoặc mạn tính (kéo dài hơn một tháng). Thuốc ngủ không kê đơn thường chỉ được khuyến nghị sử dụng trong thời gian ngắn để điều trị mất ngủ cấp tính, trong khi thuốc kê đơn có thể được sử dụng lâu dài hơn cho mất ngủ mạn tính.
• Độ tuổi và tình trạng sức khỏe: Người cao tuổi và những người có các bệnh lý nền như bệnh tim, gan, thận cần thận trọng khi sử dụng thuốc trị mất ngủ. Một số loại thuốc có thể không phù hợp hoặc cần điều chỉnh liều lượng cho những đối tượng này.
• Tương tác thuốc: Một số thuốc trị mất ngủ có thể tương tác với các loại thuốc khác mà người bệnh đang sử dụng. Do đó, cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng để tránh tương tác thuốc không mong muốn.

Các bước lựa chọn thuốc trị mất ngủ

• Thăm khám và đánh giá: Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng và các loại thuốc đang sử dụng.
• Chẩn đoán: Bác sĩ sẽ chẩn đoán nguyên nhân gây mất ngủ và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Lựa chọn thuốc: Dựa trên các thông tin thu thập được, bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp nhất cho người bệnh.
• Theo dõi và điều chỉnh: Bác sĩ sẽ theo dõi hiệu quả của thuốc và điều chỉnh liều lượng hoặc thay đổi loại thuốc nếu cần thiết.

Thuốc trị mất ngủ có thể là một giải pháp hiệu quả cho những người bị mất ngủ. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được cân nhắc kỹ lưỡng và thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ. Đồng thời, việc kết hợp các phương pháp không dùng thuốc để cải thiện giấc ngủ cũng rất quan trọng. Nếu bạn đang gặp vấn đề về giấc ngủ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.