Ngứa ngáy, khó chịu, “cô bé” ẩm ướt và tiết dịch bất thường? Đừng ngại ngùng, bạn không hề cô đơn! Viêm âm đạo do nấm là nỗi ám ảnh của hàng triệu phụ nữ. Nhưng đừng lo, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về “kẻ thù thầm lặng” này, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Hãy cùng tìm lại sự tự tin và thoải mái cho “cô bé” của bạn nhé!

Viêm âm đạo do nấm là bệnh gì?

Viêm âm đạo do nấm, còn được gọi là nhiễm nấm Candida âm đạo hoặc đơn giản là “nấm âm đạo”, là tình trạng nhiễm trùng ở âm đạo do sự phát triển quá mức của nấm Candida. Loại nấm này thường trú ngụ trong âm đạo với số lượng nhỏ và không gây hại. Tuy nhiên, khi môi trường âm đạo mất cân bằng, nấm Candida có thể sinh sôi không kiểm soát, dẫn đến viêm nhiễm.

Candida albicans là loại nấm Candida phổ biến nhất gây viêm âm đạo, chiếm khoảng 80-90% các trường hợp. Các loại nấm Candida khác như Candida glabrata và Candida tropicalis cũng có thể là nguyên nhân, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc đang điều trị bằng kháng sinh.

Viêm âm đạo do nấm không được xếp vào nhóm bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tuy nhiên, hoạt động tình dục có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hoặc tái phát bệnh.

Viêm âm đạo do nấm còn được gọi là nhiễm nấm Candida

Nguyên nhân gây nhiễm nấm âm đạo

Nấm Candida thường trú ngụ một cách tự nhiên trong âm đạo với số lượng nhỏ và không gây hại. Tuy nhiên, khi môi trường âm đạo mất cân bằng, nấm Candida có thể sinh sôi không kiểm soát, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm.

Dưới đây là một số yếu tố chính góp phần làm tăng nguy cơ viêm âm đạo do nấm:

• Sử dụng kháng sinh: Các thuốc kháng sinh có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi và có hại trong âm đạo. Điều này làm mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo, tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển quá mức.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Phụ nữ có hệ miễn dịch suy yếu do mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, HIV/AIDS hoặc đang trải qua quá trình điều trị ung thư có nguy cơ cao bị viêm âm đạo do nấm.
• Mang thai: Sự thay đổi nội tiết tố khi mang thai có thể làm tăng độ pH âm đạo, tạo môi trường thuận lợi cho nấm Candida phát triển.
• Bệnh tiểu đường không kiểm soát: Lượng đường trong máu cao ở những người mắc bệnh tiểu đường không kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ nhiễm nấm Candida.
• Vệ sinh vùng kín không đúng cách: Việc thụt rửa âm đạo quá mức hoặc sử dụng các sản phẩm vệ sinh có tính tẩy rửa mạnh sẽ khiến độ cân bằng pH âm đạo bị mất cân bằng và loại bỏ các vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển.
• Mặc quần áo quá chật hoặc không thoáng khí: Quần áo quá chật hoặc làm từ chất liệu không thoáng khí có thể làm tăng độ ẩm và nhiệt độ vùng kín, tạo môi trường lý tưởng cho nấm Candida sinh sôi.
• Quan hệ tình dục: Mặc dù viêm âm đạo do nấm không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục, nhưng quan hệ tình dục có thể làm tăng nguy cơ nhiễm nấm Candida.

Ngoài ra, còn một số yếu tố khác cũng có thể đóng góp vào sự phát triển của viêm âm đạo do nấm, bao gồm sử dụng thuốc tránh thai đường uống, stress và chế độ ăn uống không lành mạnh.

Triệu chứng đặc trưng khi âm đạo nhiễm nấm

• Ngứa ngáy âm đạo: Đây là triệu chứng phổ biến và khó chịu nhất của bệnh. Cơn ngứa có thể âm ỉ hoặc dữ dội, thường tăng lên vào ban đêm hoặc sau khi hoạt động thể chất.
• Khí hư bất thường: Khí hư ra nhiều hơn bình thường, có màu trắng đục, đặc quánh như váng sữa hoặc bã đậu, đôi khi dính thành mảng. Khí hư thường không có mùi hôi, tuy nhiên, trong một số trường hợp có thể có mùi nhẹ giống như bánh mì lên men.
• Kích ứng và khó chịu âm đạo: Bên cạnh ngứa, người bệnh còn có thể cảm thấy nóng rát, đau nhức, khó chịu vùng âm đạo và âm hộ. Tình trạng này có thể tăng lên khi đi tiểu hoặc quan hệ tình dục.
• Đỏ và sưng âm hộ: Âm hộ (vùng da bên ngoài âm đạo) có thể bị đỏ, sưng và viêm.
• Tiểu buốt, tiểu rắt: Một số phụ nữ bị viêm âm đạo do nấm cũng gặp phải các triệu chứng tiểu buốt, tiểu rắt, đi tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu mỗi lần ít.

Âm đạo ra khí hư bất thường là dấu hiệu điển hình của bệnh

Nhiễm nấm âm đạo có thực sự nguy hiểm không?

Biến chứng tại chỗ:

• Viêm nhiễm lan rộng đến âm hộ, bẹn, hoặc đường tiết niệu.
• Tổn thương niêm mạc âm đạo do ngứa ngáy và gãi nhiều.
• Ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tình dục do đau rát, khó chịu.

Biến chứng toàn thân:

• Người có hệ miễn dịch suy yếu rất có khả năng nhiễm trùng huyết (hiếm gặp).
• Tái phát nhiều lần nếu không điều trị dứt điểm hoặc không phòng ngừa đúng cách.
• Ảnh hưởng đến thai kỳ: tăng nguy cơ sinh non, nhiễm trùng ối và lây truyền nấm cho con.

Các yếu tố tăng khả năng biến chứng:

• Hệ miễn dịch suy yếu do HIV/AIDS, ung thư, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch…
• Bệnh tiểu đường không được kiểm soát tốt.
• Sử dụng kháng sinh kéo dài.

Phương pháp chẩn đoán bệnh lý chính xác

Thu thập thông tin bệnh sử

• Bác sĩ sẽ khai thác các triệu chứng bạn đang gặp phải, thời gian xuất hiện và mức độ nghiêm trọng của chúng.
• Các yếu tố nguy cơ như tiền sử mắc bệnh tiểu đường, sử dụng kháng sinh gần đây, mang thai… cũng sẽ được xem xét.

Khám lâm sàng

• Bác sĩ sẽ tiến hành khám phụ khoa để quan sát tình trạng âm đạo và âm hộ.
• Các dấu hiệu như sưng đỏ, tiết dịch bất thường, tổn thương da… sẽ được ghi nhận.

Thăm khám phụ khoa là cách chẩn đoán bệnh chính xác

Xét nghiệm cận lâm sàng

Đo pH âm đạo:

• Dịch âm đạo bình thường có tính acid nhẹ (pH từ 3.8 – 4.5).
• Trong trường hợp viêm âm đạo do nấm, pH âm đạo thường tăng lên trên 4.5.

Soi tươi dịch âm đạo:

• Một lượng nhỏ dịch âm đạo sẽ được lấy và quan sát dưới kính hiển vi.
• Bác sĩ sẽ tìm kiếm sự hiện diện của tế bào nấm men (blastospore) và sợi nấm giả (pseudohyphae) để chẩn đoán.

Nuôi cấy nấm:

Trong một số trường hợp, đặc biệt khi điều trị ban đầu không hiệu quả hoặc nghi ngờ nhiễm nấm khác Candida albicans, bác sĩ có thể chỉ định nuôi cấy nấm để xác định chính xác loại nấm gây bệnh và đánh giá độ nhạy cảm của chúng với các thuốc chống nấm.

Các xét nghiệm khác:

Trong trường hợp nghi ngờ có các bệnh lý đi kèm (như nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục), bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác như xét nghiệm máu, xét nghiệm PCR…

Điều trị viêm âm đạo do nấm thế nào hiệu quả, an toàn

Tây y

Viêm âm đạo do nấm có thể được điều trị hiệu quả bằng các phương pháp Tây y, chủ yếu tập trung vào việc sử dụng thuốc kháng nấm để tiêu diệt nấm Candida và giảm các triệu chứng khó chịu. Các phương pháp điều trị thường được cân nhắc bao gồm:

Thuốc kháng nấm tại chỗ

• Dạng kem bôi hoặc thuốc mỡ: Các thuốc như Clotrimazole, Miconazole, Butoconazole, Terconazole được sử dụng để bôi trực tiếp vào vùng âm đạo. Thuốc có tác dụng tiêu diệt nấm và giảm ngứa, rát. Thời gian điều trị thường từ 3 đến 7 ngày tùy thuộc vào loại thuốc và liều lượng.
• Dạng viên đặt âm đạo: Các viên đặt chứa hoạt chất kháng nấm như Clotrimazole, Miconazole, Nystatin được đặt vào âm đạo để tiêu diệt nấm và giảm viêm nhiễm. Viên đặt thường được sử dụng vào buổi tối trước khi đi ngủ trong khoảng 3 đến 7 ngày.

Clotrimazole là dạng thuốc bôi trị nấm tại chỗ

Thuốc kháng nấm đường uống

• Fluconazole: Đây là thuốc kháng nấm đường uống phổ biến được sử dụng trong điều trị viêm âm đạo do nấm. Thuốc có thể được sử dụng liều duy nhất hoặc chia thành nhiều liều tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng và tình trạng bệnh nhân.
• Itraconazole, Ketoconazole: Trong một số trường hợp, các thuốc này có thể được sử dụng thay thế cho Fluconazole nếu bệnh nhân không đáp ứng với Fluconazole hoặc có tình trạng kháng thuốc.

Các thuốc khác

• Thuốc giảm đau, chống viêm: Có thể được chỉ định để giảm các triệu chứng khó chịu như ngứa, rát âm đạo.
• Boric acid: Dùng dưới dạng viên đặt âm đạo, có hiệu quả trong trường hợp viêm âm đạo do nấm kháng thuốc.
• Probiotics: Probiotics là các vi khuẩn có lợi, giúp cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo, ức chế sự phát triển của nấm Candida và tăng cường sức đề kháng tự nhiên của cơ thể.
• Liệu pháp estrogen: Ở phụ nữ mãn kinh hoặc tiền mãn kinh, việc suy giảm estrogen có thể làm tăng nguy cơ viêm âm đạo do nấm. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp estrogen để cân bằng nội tiết tố và giảm nguy cơ nhiễm nấm.

Các phương pháp điều trị kết hợp

• Trong trường hợp viêm âm đạo do nấm nặng hoặc tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể chỉ định kết hợp cả thuốc kháng nấm tại chỗ và đường uống để tăng hiệu quả điều trị.
• Đối với phụ nữ có thai, cần thận trọng khi sử dụng thuốc kháng nấm, đặc biệt là trong 3 tháng đầu thai kỳ. Bác sĩ sẽ cân nhắc và lựa chọn loại thuốc an toàn cho cả mẹ và thai nhi.

>>> Tìm hiểu các loại thuốc chữa viêm âm đạo tốt nhất

Đông y

Đông y cho rằng viêm âm đạo do nấm (Can âm đạo) không chỉ là bệnh tại chỗ mà còn phản ánh sự mất cân bằng trong cơ thể. Các nguyên nhân chính gồm:

• Thấp nhiệt: Do ăn uống không điều độ, môi trường ẩm thấp, hoặc các bệnh mãn tính.
• Can thận âm hư: Thường gặp ở phụ nữ mãn kinh, sau sinh hoặc người có sức khỏe yếu.
• Tỳ hư thấp trọc: Tỳ không vận hóa được thủy thấp, thấp tích tụ lâu ngày hóa nhiệt.

Nguyên tắc trị bệnh theo Đông y gồm:

• Thanh nhiệt giải độc: Sử dụng thuốc có tính hàn, lương để thanh nhiệt, tiêu viêm.
• Kiện tỳ trừ thấp: Bổ tỳ vị, tăng cường vận hóa thủy thấp.
• Tư âm bổ thận: Bồi bổ âm huyết, tăng cường chức năng thận.
• Kết hợp điều trị toàn thân và tại chỗ: Dùng thuốc uống và thuốc ngâm rửa, đắp.

Bài thuốc Đông y sử dụng các thảo dược lành tính, an toàn

Dựa vào nguyên tắc điều trị trên, Đông y có những bài thuốc phù hợp với người bệnh như:

Bài thuốc Nhất vị khang:

• Thành phần: Hoàng bá 20g, khổ sâm 16g, xà sàng tử 12g
• Công dụng: Thanh nhiệt, táo thấp, sát trùng, chỉ ngứa
• Cách dùng: Mỗi ngày chỉ dùng 1 thang thuốc ở dạng sắc uống.

Bài thuốc Long đởm tả can thang:

• Thành phần: Long đởm thảo 12g, hoàng cầm 12g, chi tử 12g, sài hồ 12g, mộc thông 12g, xa tiền tử 12g, cam thảo 6g, sinh khương 3 lát
• Công dụng: Thanh can nhiệt, lợi thấp nhiệt
• Cách dùng: Mỗi ngày chỉ dùng 1 thang thuốc ở dạng sắc uống.

Bài thuốc Gia giảm Bát vị hoàn:

• Thành phần: Thục địa 24g, sơn thù 12g, hoài sơn 12g, đơn bì 12g, phục linh 12g, trạch tả 12g, bạch truật 12g, quế chi 9g.
• Công dụng: Tư âm, bổ thận, ích khí, kiện tỳ
• Cách dùng: Mỗi lần 8g, ngày uống 2 lần.

>>> Chữa viêm âm đạo bằng thuốc nam có thực sự hiệu quả hay không?

Cải thiện bệnh tại nhà với các mẹo dân gian đơn giản

Bên cạnh các bài thuốc Đông y được bào chế từ các vị thuốc chuyên biệt, người dân cũng sử dụng các bài thuốc dân gian đơn giản, dễ tìm, dễ thực hiện tại nhà để hỗ trợ điều trị viêm âm đạo do nấm. Các bài thuốc này thường sử dụng nguyên liệu tự nhiên có tính kháng khuẩn, chống viêm, làm dịu các triệu chứng khó chịu do viêm nhiễm gây ra.

Lá trầu không: Lá trầu không có tính kháng khuẩn, kháng nấm, giúp làm sạch và giảm viêm nhiễm vùng kín.

Cách dùng:

• Lấy 10-15 lá trầu không rửa sạch, đun sôi với 1 lít nước trong khoảng 15 phút.
• Để nguội bớt, dùng nước này để rửa hoặc ngâm vùng kín 2 lần/ngày.
• Có thể kết hợp với việc xông hơi bằng nước lá trầu không để tăng hiệu quả.

Ngải cứu: Ngải cứu có tính ấm, kháng khuẩn, giảm đau, giúp giảm ngứa ngáy và khó chịu do viêm âm đạo.

Cách dùng:

• Lấy 20-30g ngải cứu khô hoặc 50g ngải cứu tươi, đun sôi với 1 lít nước.
• Để nguội bớt, dùng nước này để rửa hoặc xông vùng kín 2 lần/ngày.

Tỏi: Tỏi chứa allicin, một hoạt chất có khả năng kháng khuẩn, kháng nấm mạnh, giúp ức chế sự phát triển của nấm Candida.

Cách dùng:

• Lấy 2-3 tép tỏi, bóc vỏ, giã nhuyễn.
• Thêm 1 chút dầu ô liu hoặc dầu dừa, trộn đều.
• Đắp hỗn hợp này lên vùng kín trong khoảng 30 phút rồi rửa sạch.

Giấm táo: Giấm táo có tính axit nhẹ, giúp cân bằng độ pH âm đạo, tạo môi trường không thuận lợi cho sự phát triển của nấm Candida.

Cách dùng:

• Pha 2 thìa canh giấm táo với 1 lít nước ấm.
• Dùng nước giấm táo để vệ sinh vùng kín ngày 2 lần.

Bạn có thể dùng giấm táo để vệ sinh vùng kín

>>> Mẹo dân gian chữa viêm âm đạo tại nhà hiệu quả

Phòng ngừa viêm âm đạo do nấm

Vệ sinh cá nhân:

• Vệ sinh vùng kín đúng cách: Rửa nhẹ nhàng bằng nước sạch và xà phòng dịu nhẹ, không mùi hương. Tránh thụt rửa sâu vào âm đạo.
• Thay băng vệ sinh thường xuyên: Trong thời kỳ kinh nguyệt, nên thay băng vệ sinh thường xuyên (4-6 tiếng/lần).
• Lau khô vùng kín: Sau khi đi vệ sinh hoặc tắm, sử dụng khăn mềm, sạch và lau khô vùng kín từ trước ra sau.
• Mặc quần áo thoáng mát: Chọn quần lót bằng chất liệu cotton thấm hút mồ hôi, tránh mặc quần áo quá chật.

Chế độ ăn uống và sinh hoạt:

• Hạn chế đồ ngọt: Nấm Candida phát triển mạnh trong môi trường nhiều đường. Kiêng tối đa việc tiêu thụ đồ ngọt, nước ngọt, bánh kẹo…
• Bổ sung lợi khuẩn: Ăn sữa chua hoặc bổ sung các chế phẩm sinh học chứa lợi khuẩn giúp cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo.
• Tăng cường sức đề kháng: Chế độ ăn uống cân đối, giàu dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất giúp tăng cường sức đề kháng.
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Lưu ý khác:

• Tránh lạm dụng thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh có thể tiêu diệt các vi khuẩn có lợi trong âm đạo.
• Không tự ý thụt rửa âm đạo: Thụt rửa âm đạo có thể làm mất cân bằng pH tự nhiên và loại bỏ các vi khuẩn có lợi.
• Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục để tránh lây nhiễm nấm từ bạn tình.

Khi nào viêm âm đạo do nấm cần gặp bác sĩ?

Mặc dù viêm âm đạo do nấm thường có thể tự điều trị tại nhà, bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa nếu:

• Triệu chứng không cải thiện hoặc tái phát: Nếu sau 7-14 ngày tự điều trị, triệu chứng không thuyên giảm hoặc nặng hơn, hãy đi khám để chẩn đoán chính xác và loại trừ các bệnh lý khác.
• Lần đầu xuất hiện triệu chứng: Nếu đây là lần đầu bạn bị ngứa, rát, tiết dịch bất thường, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và hướng dẫn điều trị phù hợp.
• Mang thai hoặc cho con bú: Viêm âm đạo khi mang thai hoặc cho con bú cần được điều trị đặc biệt, vì vậy hãy đi khám để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
• Triệu chứng nghiêm trọng: Đau dữ dội, chảy máu âm đạo bất thường, sốt cao là dấu hiệu của biến chứng nặng, cần đến gặp bác sĩ ngay.
• Tiền sử bệnh mãn tính: Nếu bạn có bệnh tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch, hãy đi khám định kỳ để kiểm soát và phòng ngừa viêm nhiễm.

Viêm âm đạo do nấm, dù là “chuyện thường ngày ở huyện” của chị em, nhưng không vì thế mà chúng ta chủ quan. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn toàn diện hơn về căn bệnh phổ biến này, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách điều trị và phòng ngừa.