Mất ngủ sau phẫu thuật rất phổ biến trong những ngày và tuần ngay sau khi phẫu thuật. Tình trạng này có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, khiến người bệnh phục hồi chậm hơn và tăng nguy cơ biến chứng. Do đó, nếu bị mất ngủ hoặc khó ngủ sau phẫu thuật, hãy thông báo cho bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.

Mất ngủ sau phẫu thuật – Nguyên nhân do đâu?

Sau phẫu thuật, người bệnh có thể được yêu cầu nhập viện theo dõi hoặc có thể chăm sóc sức khỏe tại nhà. Mất ngủ sau phẫu thuật có thể liên quan đến rất nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như gối hoặc nệm không thoải mái, tác dụng phụ của các loại thuốc hoặc thiết bị duy trì sức khỏe sau phẫu thuật.Có thể có nhiều lý do khiến người bệnh không thể ngủ sau phẫu thuật. Một số nguyên nhân phổ biến nhất có thể bao gồm:

1. Môi trường phục hồi kém

Nhiều người có thể cần dành nhiều đêm để phục hồi trong bệnh viện sau khi phẫu thuật. Môi trường bệnh viện vốn ồn ào và phức tạp, có thể gây rối loạn giấc ngủ, khó ngủ và mất ngủ. Ngoài ra, một số bệnh viện cũng có môi trường chiếu sáng quá mức vào ban đêm, điều này có thể gây rối loạn nhịp sinh học và khiến người bệnh mất ngủ.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của ca phẫu thuật và tình trạng cụ thể của người bệnh, bác sĩ hoặc y tá cũng có thể kiểm tra người bệnh lúc nửa đêm. Điều này gây gián đoạn giấc ngủ và khiến người bệnh khó quay trở lại giấc ngủ.

Cụ thể, các nguyên nhân liên quan đến môi trường có thể gây khó ngủ, chẳng hạn như:

• Thường xuyên thức giấc: Tại bệnh viện, người bệnh sẽ được kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn, chẳng hạn như huyết áp và nhiệt độ, được thực hiện vài giờ một lần. Ngoài ra người bệnh cũng cần thức dậy và uống thuốc theo lịch trình hoặc tập vật lý trị liệu, điều này cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Thiết bị theo dõi: Sau phẫu thuật, người bệnh có thể cần sử dụng máy theo dõi nhịp tim, đầu dò độ bão hòa oxy trên ngón tay, IV trên cánh tay và các ống dẫn lưu tại vết mổ. Các thiết bị này có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
• Tiếng ồn: Bệnh viện là nơi ồn ào, có thể gây khó ngủ và mất ngủ. Các âm thanh từ thiết bị sức khỏe cũng như bạn cùng phòng và nhân viên y tế cũng khiến người bệnh mất ngủ.
• Đói và khát: Một số bệnh nhân không được phép ăn và uống sau phẫu thuật. Điều này có thể gây đói, khát và ngăn cản người bệnh đi vào giấc ngủ.
• Nhiệt độ phòng: Phòng ngủ quá nóng hoặc quá lạnh cũng có thể dẫn đến mất ngủ sau phẫu thuật.
• Ánh sáng: Ánh sáng ở hành lang bệnh viện, ở bãi đỗ xe bên ngoài cửa sổ hoặc thậm chí là đèn của các thiết bị y tế, cũng có thể khiến người bệnh mất ngủ.

2. Đau đớn và viêm

Ngoại trừ môi trường không phù hợp, đau đớn và phản ứng viêm là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến mất ngủ sau khi phẫu thuật. Đau là phản ứng xảy ra ở hầu hết các cuộc phẫu thuật, điều này có thể gây khó chịu, khó ngủ ở nhiều mức độ khác nhau.

Sau phẫu thuật, cơ thể sẽ phản ứng với các vết thương và thay đổi trong cơ thể. Hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra phản ứng viêm để giúp bảo vệ cơ thể và ngăn ngừa nhiễm trùng. Các cuộc phẫu thuật lớn đôi khi cơ thể dẫn đến tình trạng viêm lan rộng hơn, gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống cơ thể. Tình trạng viêm sau phẫu thuật có thể góp phần dẫn đến rối loạn giấc ngủ và mất ngủ sau phẫu thuật.

Bên cạnh đó, việc di chuyển trong khi ngủ cũng có thể gây ảnh hưởng đến vết mổ và đánh thức người bệnh khỏi giấc ngủ sâu. Cơn đau có thể khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ, khó đạt được giấc ngủ sâu và khó ngủ trở lại sau khi thức giấc.

3. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc được sử dụng trong hoặc sau khi phẫu thuật có thể khiến giấc ngủ sau phẫu thuật trở nên khó khăn hơn.

Trong phẫu thuật, một số bệnh nhân cần được gây tê toàn thân để kiểm soát cơn đau và đảm bảo người bệnh luôn nằm yên, bình tĩnh và không gây ảnh hưởng đến quá trình phẫu thuật. Có một số thống kê cho thấy, gây mê toàn thân, đặc biệt là ở người lớn tuổi, có thể gây gián đoạn giấc ngủ hoặc mất ngủ sau phẫu thuật.

Ngoài gây mê, một số loại thuốc khác cũng có thể gây ảnh hưởng đến giấc ngủ, chẳng hạn như:

• Morphine: Morphine và các loại thuốc giảm đau dựa trên morphine có khả năng gây trở ngại cho giấc ngủ. Mặc dù thuốc giảm đau cần thiết để giúp người bệnh đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn, tuy nhiên thuốc có thể dẫn đến tác dụng phụ, bao gồm đau đầu, bồn chồn, lo lắng không rõ nguyên nhân và mất ngủ.
• Steroid: Steroid làm giảm viêm nhưng có thể gây khó ngủ. Do đó, một số bác sĩ chỉ định người bệnh sử dụng steroid vào buổi sáng để cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Ngoài ra, có một số loại thuốc giảm đau và các loại thuốc khác được sử dụng sau phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ chẳng hạn như thuốc an thần, kháng sinh và một số loại thuốc hô hấp khác. Người bệnh cũng có thể được đề nghị sử dụng thuốc chẹn beta và những người dùng opioid, để giảm đau sau phẫu thuật. Các loại thuốc này cũng có thể gây rối loạn giấc ngủ và mất ngủ sau phẫu thuật.

4. Lo lắng sau phẫu thuật

Lo lắng về các thủ tục phẫu thuật hoặc các biến chứng có thể xảy ra, đôi khi được gọi là lo lắng về thủ tục cấp tính (acute procedural anxiety) có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ trước và sau khi phẫu thuật. Tình trạng lo lắng này cũng có thể tăng cường nhận thức về cơn đau, gây khó chịu và dẫn đến khó ngủ.

Sự gia tăng cơn đau và giấc ngủ bị gián đoạn do lo lắng. Tương tự như vậy, thiếu ngủ có thể làm trầm trọng thêm cơn đau và sự lo lắng, khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn.Ngoài ra, phẫu thuật có thể gây căng thẳng về mặt tình thần và thể chất. Điều này có thể dẫn đến sự gia tăng hormone căng thẳng trong cơ thể và khiến giấc ngủ trở nên khó khăn hơn.

5. Kiểm soát đường thở kém

Kiểm soát đường thở kém thường dẫn đến chứng ngưng thở khi ngủ. Đây là tình trạng người bệnh ngừng thở trong một thời gian ngắn, ngáy ngủ và não bộ sẽ bị đánh thức để phục hồi nhịp thở bình thường. Ngừng thở khi ngủ là một rối loạn thở mãn tính, có thể khiến người bệnh mất ngủ và khó thở.

Nếu người bệnh có tiền sử ngưng thở khi ngủ, các triệu chứng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn vào sau khi phẫu thuật. Các loại thuốc giảm đau, đặc biệt là thuốc giảm đau opioid, có thể làm giảm khả năng kiểm soát đường thở trong khi ngủ, dẫn đến mất ngủ sau phẫu thuật.

Mất ngủ sau phẫu thuật phải làm sao?

Nếu bị mất ngủ sau phẫu thuật, điều quan trọng là xác định các nguyên nhân gây mất ngủ. Thông thường tình trạng này được cải thiện bằng cách thay đổi môi trường ngủ hoặc sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Dưới đây là một số phương pháp để ngủ ngon hơn sau phẫu thuật:

1. Cải thiện môi trường ngủ

Nếu ánh sáng gây khó ngủ, người bệnh có thể sử dụng tấm che mắt khi ngủ. Nếu âm thanh và tiếng ồn gây khó ngủ, hãy yêu cầu nhân y tế giảm độ ồn hoặc sử dụng nút bịt tai. Nếu nhiệt độ phòng gây khó ngủ, hãy đề nghị nhân viên y tế để điều chỉnh nhiệt độ.

Trong một số trường hợp, người bệnh có thể ngủ ngon hơn khi ngồi trên ghế tựa hoặc kê thêm gối, đặc biệt là ở những người bị ngưng thở khi ngủ hoặc ngủ ngáy. Nâng cao đầu có thể làm giảm các triệu chứng này, làm thông hệ thống hô hấp và giúp người bệnh ngủ sâu hơn.

Nếu các loại thuốc gây ảnh hưởng đến giấc ngủ, hãy trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều lượng hoặc hay đổi loại thuốc. Đôi khi bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc giảm đau không opioid như ibuprofen hoặc acetaminophen để ngăn ngừa nguy cơ mất ngủ. Tuy nhiên, không tự ý thay đổi liều lượng thuốc hoặc loại thuốc mà không trao đổi với bác sĩ.

2. Hít thở sâu và thư giãn

Các bài tập thở sâu có thể mang lại hiệu quả cao trong việc thư giãn và điều trị mất ngủ sau phẫu thuật. Người bệnh nên tập trung vào hơi thở, điều này có thể giúp tâm trí thoát khỏi cơn đau hoặc khó chịu và đi vào giấc ngủ một cách thuận lợi hơn.Bắt đầu bằng cách hít vào trong 4 giây, sau đó thở ra từ từ bằng miệng trong 2 giây. Lặp lại quy trình này thường xuyên nếu cần thiết để giúp thư giãn tâm trí. Nếu việc hít thở không mang lại hiệu quả, người bệnh được khuyến khích hít thở chậm hơn.

Ngoài việc hít thở, người bệnh được đề nghị thư giãn cơ bắp để cải thiện tình trạng mất ngủ sau phẫu thuật. Nhẹ nhàng căng các cơ sau đó thư giãn từng bộ phận trên cơ thể. Bắt đầu thư giãn với đôi chân, từ từ vận động theo hướng lên trên cơ thể, kéo căng và thư giãn từng nhóm cơ, đến vai và cổ. Lặp lại quá trình này cho đến khi cảm thấy thư giãn, thoải mái và đi vào giấc ngủ một cách tự nhiên.

3. Điều chỉnh lượng thuốc

Sử dụng thuốc giảm đau, chống viêm và phòng ngừa các biến chứng sau phẫu thuật là điều cần thiết. Nếu sử dụng thuốc giảm đau, hãy uống thuốc trước khi đi ngủ 30 phút, điều này có thể giúp người bệnh thoải mái và ngủ ngon hơn.

Ngoài ra, có một số loại thuốc đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc thúc đẩy giấc ngủ sau phẫu thuật, bao gồm zolpidem, melatonin và dexmedetomidine. Hãy trao đổi với bác sĩ tình trạng mất ngủ sau phẫu thuật nghiêm trọng và gây ảnh hưởng đến quá trình phục hồi.

4. Sử dụng thuốc ngủ

Nhiều loại thuốc và chất bổ sung có sẵn để điều trị tình trạng mất ngủ sau phẫu thuật. Điều quan trọng là trao đổi với bác sĩ trước khi sử dụng thuốc hoặc sản phẩm hỗ trợ giấc ngủ.

Một số loại thuốc được sử dụng sau khi phẫu thuật, đặc biệt là thuốc giảm đau, thuốc chống lo âu, có thể gây ra cảm giác an thần. Việc sử dụng thuốc mà không thông báo với bác sĩ có thể làm tăng nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng.Ngoài ra, việc sử dụng thuốc an thần cũng có nguy cơ nghiện thuốc, phụ thuộc thuốc. Do đó, chỉ sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh các rủi ro liên quan.

5. Điều trị các vấn đề cơ bản

Đối với người bệnh mất ngủ kinh niên, thường xuyên gặp các vấn đề về giấc ngủ, hãy trao đổi với chuyên gia về giấc ngủ để xác định các nguyên nhân cơ bản và có kế hoạch điều trị phù hợp nhất. Các tình trạng như chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA), mất ngủ mãn tính và hội chứng chân không yên (RLS) là những rối loạn giấc ngủ phổ biến ở những người bị mất ngủ sau phẫu thuật. Bác sĩ có thể chẩn đoán xác định các tình trạng cơ bản và đề nghị biện pháp xử lý hiệu quả nhất.

Các câu hỏi phổ biến mất ngủ sau phẫu thuật

Các vấn đề về giấc ngủ thường gặp trong những ngày đầu và vài tuần sau khi phẫu thuật. Tình trạng này có thể liên quan đến môi trường ngủ, mức độ ồn ào, sự gián đoạn giấc ngủ bởi các thiết bị giám sát hoặc thuốc gây mất ngủ.Hãy thông báo với bác sĩ nếu gặp khó khăn khi ngủ. Ngoài ra, dưới đây là một số thắc mắc phổ biến ở người bị mất ngủ sau phẫu thuật, người bệnh có thể tham khảo.

1. Uống thuốc ngủ sau phẫu thuật có nguy hiểm không?

Thuốc ngủ và các loại thuốc hỗ trợ giấc ngủ khác có thể giúp cải thiện giấc ngủ một cách an toàn sau phẫu thuật. Tuy nhiên điều quan trọng là sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn để đạt hiệu quả tốt nhất. Bác sĩ có thể giúp xác định xem thuốc ngủ có cần thiết hay không và đề nghị loại thuốc phù hợp nhất.

>>> Nên sử dụng thuốc chữa mất ngủ nào an toàn mà lành tính?

2. Mất ngủ sau phẫu thuật kéo dài bao lâu?

Mất ngủ sau phẫu thuật kéo dài bao lâu phụ thuộc vào quá trình hậu phẫu cũng như sức khỏe tổng thể và các điều kiện y tế liên quan của người bệnh. Các rối loạn giấc ngủ sau phẫu thuật thường là tạm thời và sẽ được cải thiện sau một thời gian.

Tổng thời gian một người trải qua các triệu chứng mất ngủ sau khi phẫu thuật có thể khác nhau. Thông thường, các triệu chứng kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Các cuộc phẫu thuật lớn có xu hướng làm gián đoạn giấc ngủ nhiều hơn các thủ thuật nhỏ. Ngoài ra, người bệnh cần theo dõi lâu dài ở bệnh viện thường có xu hướng mất ngủ lâu hơn người phục hồi tại nhà.Trong một số trường hợp, mất ngủ ngắn hạn sau phẫu thuật có thể dẫn đến mất ngủ mãn tính. Tình trạng này cần được chẩn đoán và điều trị phù hợp để tránh gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

3. Khi nào nên trao đổi với bác sĩ?

Nếu tình trạng mất ngủ sau phẫu thuật kéo dài, hãy trao đổi với bác sĩ về các triệu chứng để được hướng dẫn cụ thể. Bác sĩ có thể kiểm tra các loại thuốc và điều chỉnh kế hoạch kiểm soát cơn đau để thúc đẩy giấc ngủ ngon hơn.Đối với những người ở lại bệnh viện nhiều đêm sau một thủ thuật lớn, bác sĩ có thể đề nghị các thủ thuật điều chỉnh để cải thiện chất lượng giấc ngủ, chẳng hạn như:

• Xác định các vấn đề tiềm ẩn về giấc ngủ
• Giảm mức độ tiếng ồn khi đi ngủ
• Giảm các biện pháp điều trị không cần thiết vào ban đêm
• Tạo một chế độ tiếp xúc với ánh sáng khoa học
• Thông báo với bác sĩ về tình trạng mất ngủ sau phẫu thuật càng sớm càng tốt. Điều này có thể điều chỉnh giấc ngủ và giúp cải thiện sức khỏe tổng thể.

Giấc ngủ cực kỳ quan trọng sau khi phẫu thuật để phục hồi các tổn thương. Ngủ đủ giấc là cách tốt nhất để tăng tốc độ chữa lành, làm dịu cơn đau, giảm mức độ căng thẳng thần kinh và phòng ngừa các biến chứng. Mất ngủ sau phẫu thuật cần được điều trị và quản lý phù hợp. Nếu các triệu chứng nghiêm trọng, hãy thông báo với bác sĩ điều trị.